Την εμφάνιση μας μπορούμε να την ‘κλέψουμε’, σε επίπεδο ηλικίας. Αυτά που συμβαίνουν ωστόσο, στα εντός μας δεν μπορούμε να τα κρύψουμε. Σύντομα θα αποκαλύπτονται από μια εξέταση αίματος -που θα δείχνει και πώς μπορούμε να επιμηκύνουμε την παραμονή μας στον πλανήτη.
της Νίκης Μπάκουλη
Όσο υπάρχει ζωή στον πλανήτη, υπάρχει και η ερώτηση ‘πόσων χρόνων είσαι;’. Μόνο που η απάντηση δεν είναι πια όσο απλή φαινόταν αρχικά. Η χρονολογική ηλικία, έδωσε τη σκυτάλη στη βιολογική και αυτή στα τελομερή (εκ του τέλους και του μέρους) που αποκαλύπτουν την πάσα αλήθεια -όσο και αν προσπαθούμε να την κρύψουμε.
Ας δούμε ωστόσο, τι ανακάλυψαν οι επιστήμονες -έχοντας πάντα πρόχειρο πως στις πιθανές απαντήσεις εξακολουθεί να υπάρχει το ‘είμαι όσο φαίνομαι’, με τη βοήθεια του Science Alert και της έρευνας που έκαναν στο Stanford.
Πώς έγινε πολύπλοκη η ερώτηση “πόσων χρόνων είσαι;”
Αρχικά η ηλικία υπολογιζόταν από το έτος γέννησης. Δηλαδή, χρονολογικά. Ακολούθως, προστέθηκε η βιολογική ηλικία στο ‘μενού’, η οποία καθορίζεται από την κατάσταση της υγείας μας. Μέχρι το 2009 και την ανακάλυψη των Elizabeth Blackburn, Carol Greider και Jack Szostak (για την οποία πήραν το Nobel Ιατρικής εκείνης της χρονιάς) o ανθρώπινος οργανισμός συγκρινόταν με τις μηχανές που με την πάροδο των χρόνων και τη ‘χρήση’ παρουσίαζαν φθορές (βλ. βλάβες σε κύτταρα, ιστούς και όργανα).
Ώσπου η ανακάλυψη του 2009 απέδειξε εκ νέου γιατί ο ανθρώπινος οργανισμός είναι ο πιο πολύπλοκος ‘μηχανισμός’ που υπάρχει εκεί έξω. Και ως τέτοιος έχει ουκ ολίγες ιδιαιτερότητες. Μια αφορά το ρυθμό γήρανσης, που δεν είναι ίδιος για όλους. Επίσης, η ηλικία των ζωτικών οργάνων και του σώματος δεν είναι πάντα η ίδια με τη χρονολογική.
Παρεμπιπτόντως, ως ‘γήρανση’ προσδιορίζεται η διαδικασία με την οποία ένα κύτταρο ‘παλιώνει’ και τελικά πεθαίνει. Όχι αν έχουμε αποκτήσει ‘πόδια της χήνας’ στα μάτια και γενικά μας έχει νικήσει η βαρύτητα. Η γήρανση είναι κυρίαρχος παράγοντας κινδύνου για χρόνιες ασθένειες και η έρευνα έχει ως στόχο πιθανούς θεραπευτικούς στόχους.
Fact: Η Aυστραλή, απόφοιτος του Gambridge, Blackburn ήταν επικεφαλής του ερευνητικού κέντρο του University of California, Berkeley με την Greider να είναι στο team της και τον απόφοιτο του Harvard, Szostak να κάνει με την Blackburn τα πειράματα που απέδειξαν πως τα τελομερή αποτρέπουν τα χρωμοσώματα του DNA από το να ‘διαλυθούν’.
Τι είναι τα τελομερή
Για το DNA τα είπαμε την Τρίτη 6/4. Σήμερα ήλθε η ώρα να μιλήσουμε για τα τελομερή. Eίναι αλληλουχίες DNA και πρωτεϊνών που υπάρχουν στα άκρα των χρωμοσωμάτων (οργανωμένη αλληλουχία DNA και πρωτεϊνών που βρίσκονται στα κύτταρα και χρησιμεύουν για να κατασκευάσουν το DNA και να ελέγξουν τις λειτουργίες του). Φανταστείτε το σαν την άκρη του κορδονιού παπουτσιών.
Η ‘δουλειά’ τους είναι να προστατεύουν το γενετικό μας κώδικα από τη φθορά. Τα τελομερή είναι απαραίτητα για την διαίρεση των κυττάρων. Σε κάθε διαίρεση τα κύτταρα μας γερνούν -και πάντα υπάρχει ένα όριο. Όσο συρρικνώνονται τα τελομερή, δυσχεραίνεται η διαίρεση, ώσπου δεν μπορεί να γίνει πια. Και όταν συμβαίνει αυτό, οι ιστοί γερνούν.
Η συρρίκνωση του μήκους των τελομερών ευθύνεται για την πρόωρη κυτταρική γήρανση και την εμφάνιση διαφόρων προβλημάτων υγείας (βλ. καρκίνος, αυτοάνοσα, ή χρόνιες ασθένειες). Και η πιο πρόσφατη έρευνα https://www.nature.com/articles/s41591-019-0673-2 απέδειξε τη σχέση με καρδιοαγγειακές παθήσεις και Αλζχάιμερ.
Πώς όμως, γίνεται αυτό. Δηλαδή, να ‘κοντύνουν’ τα τελομερή
Κατ’ αρχάς, η μακροβιότητα και το μήκος των τελομερών εξαρτώνται από τα γονίδια μας. Στις παιδικές ηλικίες επηρεάζεται από την παχυσαρκία. Στους ενήλικες από το παρατεταμένο άγχος, τον τρόπο που ζούμε, το περιβάλλον στο οποίο υπάρχουμε και τη ψυχολογία μας. Τα συρρικνώνουν η ηλικιακή ακτινοβολία, οι φλεγμονές, η κακή διατροφή, το κάπνισμα, η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ και η ρύπανση της ατμόσφαιρας.
Σημείωση: οι γυναίκες έχουν μεγαλύτερο μήκος τελομερών, λόγω οιστρογόνων. Το αυτό ισχύει για όσους ασκούνται, εκείνους που δεν έχουν ψυχολογικό άγχος και αυτούς που έχουν επιλέξει τη μεσογειακή τροφή.
Μπορείτε να ελέγξετε την κατάσταση των τελομερών σας, με εξέταση που θυμίζει αυτή του DNA. Δηλαδή, αρκεί μια σταγόνα αίμα για ανάλυση -ή ‘επίχρισμα’ από το μάγουλο που θα ‘πάρετε’ με μπατονέτα.
Τι μπορούμε να κάνουμε για να βοηθήσουμε την κατάσταση (aka τελομεράση)
Η τελομεράση είναι γνωστή ως ‘ένζυμο της αθανασίας’. Διατηρεί τα άκρα των χρωμοσωμάτων (τελομερή) στο αρχικό μήκος και επιτρέπει τη συνέχιση διαίρεσης των κυττάρων -αντί του τέλους τους, εξαιτίας της αποσταθεροποίησης των χρωμοσωμάτων. Δηλαδή, επιμηκύνει τη ζωή των κυττάρων και βοηθά στον πολλαπλασιασμό τους. Δυστυχώς, αυτό το κάνει και στα καρκινικά κύτταρα.
Το μοναδικό τρόφιμο που διαπιστωμένα περιέχει τελομεράση είναι το πρωτόγαλα. Αυτό των βοοειδών αντιστοιχεί στο 99% του ανθρωπίνου πρωτογάλατος. Ήδη είναι σε εξέλιξη έρευνες για την ενίσχυση της δράσης της τελομεράσης.
Έως τώρα, έχει διαπιστωθεί πως παράγοντες που μπορούν να την ενεργοποιήσουν είναι
✔ η βιταμίνη C
✔ τα χαμηλά επίπεδα ομοκυστεΐνης (αμινοξύ που προέρχεται από το μεταβολισμό των πρωτεϊνών και αυξάνει την ταχύτητα φθοράς του DNA, ενώ μειώνει την ικανότητα διόρθωσης των βλαβών -αυξημένα επίπεδα συνδέονται με αυξημένο ρίσκο για θρόμβωση, στεφανιαία νόσο, εγκεφαλικό επεισόδιο και χρόνιες ασθένειες)
✔ η άσκηση.
Οι επιστήμονες δεν έχουν καταλήξει στους ακριβείς λόγους -πιστεύουν πως έχει να κάνει με το ότι βοηθά στην εκτόνωση του άγχους και τη μείωση των φλεγμονών. Μελέτη έχει δείξει ότι οι δραστήριοι άνθρωποι (της μισάωρης άσκησης, πέντε φορές την εβδομάδα) έχουν πλεονέκτημα έως 9 χρόνων στα τελομερή, εν συγκρίσει με τους υπολοίπους).
Όσο και αν θέλουμε να κρυφτούμε, δεν μας αφήνει το αίμα μας
Η τελευταία έρευνα για τα θέματα που έχετε διαβάσει έως εδώ έθεσε και νέο τρόπο υπολογισμού της ηλικίας ενός ανθρώπου, μέσω των πρωτεϊνικών επιπέδων στο αίμα. Οι πρωτεϊνες, όπως λένε οι καθ’ ύλην αρμόδιοι είναι οι ‘δουλευταράδες’ των συστατικών κυττάρων του σώματος. Αν αλλάξουν οι δείκτες τους, σημαίνει ότι αλλάζουμε κι εμείς.
Oι ερευνητές εντόπισαν “κυματοειδείς αλλαγές, κατά τη διάρκεια της ζωής, μέσω της κίνησης συστάδων πρωτεϊνών σε ξεχωριστά μοτίβα που γίνονται σε τρία σημεία καμπής. Το ένα είναι γύρω στα 34 χρόνια, το άλλο γύρω στα 60 και το τελευταίο γύρω στα 78”. Σε αυτές τις φάσεις εμφανίζονται αισθητές αλλαγές στην αφθονία των πρωτεϊνών στο αίμα. Ακόμα δεν έχει διευκρινιστεί το γιατί. “Επιτρέπει ωστόσο, στους γιατρούς να ενημερώσουν κάποιον πως το συκώτι του γερνάει πιο γρήγορα από τον κάτοχο του”.
Σε δείγμα πλάσματος αίματος από 4.263 ανθρώπους ηλικίας 18 έως 95 χρόνων και μελέτη των επιπέδων των σχεδόν 3.000 πρωτεϊνών οι επιστήμονες κατάλαβαν ακριβώς τι συμβαίνει στο σώμα μας, με το πέρας των χρόνων. Οι πρωτεΐνες στο αίμα δείχνουν και την κατάσταση υγείας του κάθε ανθρώπου.
Το σύστημα απέτυχε να προβλέψει την ηλικία ανθρώπων που είχαν πολύ καλή υγεία, για την ηλικία τους -τους έβγαλε νεαρότερους. Ήταν άνθρωποι που πρόσεχαν το σώμα τους (σε επίπεδο άσκησης και διατροφής).
Οι ειδικοί κατέληξαν στο ότι χρειάζεται περαιτέρω έρευνα, ώστε να μπορούν να πουν πως οι πρωτεΐνες αποκαλύπτουν την πραγματική μας ηλικία. Πρόσθεσαν πως υπάρχει η πιθανότητα να έλθει η ημέρα που μια εξέταση αίματος θα μας δείχνει πόσο καλά γερνάμε -σε κυτταρικό επίπεδο, που στην τελική είναι και αυτό που μετράει περισσότερο από όλα. Γιατί την εμφάνιση μπορείς να την αλλάξεις. Τα κύτταρα όχι.
“Όσα περισσότερα μάθουμε για το γήρας, τόσο καλύτερα θα μπορούμε να το αντιμετωπίσουμε, σε επίπεδο ασθενειών και προβλημάτων υγείας. Θα μπορούμε να προτείνουμε πράγματα που θα προσθέτουν χρόνια ζωής και να αναγνωρίζουμε θεραπείες για την αποτροπή κάποιων εκ των χειρότερων παθήσεων που σχετίζονται με την ηλικία. Ιδανικά, θα ξέρουμε τι μπορεί να επηρεάσει τη χρονολογική μας ηλικία”, λέει ο Tony Wyss-Coray, επιστήμονας του Stanford Medicine και επικεφαλής της έρευνας που ενημέρωσε για το πώς τα πρωτεϊνικά επίπεδα στο αίμα μας μπορούν να ‘δώσουν’ την ηλικία μας.
news 24/7
