Δεν υπάρχει άνθρωπος, που δεν έχει πει έστω ένα ψέμα, κάποια στιγμή στη ζωή του. Υπάρχουν διαφόρων ειδών ψέματα και ψεύτες. Όσο πιο μικρός είναι κάποιος ηλικιακά, τόσο πιο εύκολα μπορούμε να αναγνωρίσουμε το ψέμα που είπε.
Τα κίνητρα των παιδιών, είναι συνήθως αθώα: να κρύψουν μια ζαβολιά, για να γλυτώσουν μια τιμωρία, να καλύψουν την άγνοιά τους γύρω από ένα θέμα, για να μην φανούν ανεπαρκείς σε μια παιδική συζήτηση, να διαδώσουν μια φανταστική ιστορία, για να τραβήξουν την προσοχή. Τα μάτια, η ζωγραφική, η επανάληψη των λεγόμενών τους, μπορούν να προδώσουν το ψέμα που ειπώθηκε, σχετικά εύκολα. Οι γονείς παίζουν καθοριστικό ρόλο. Οφείλουν να εξηγήσουν στα παιδιά πόσο σημαντικό είναι να λέμε πάντα την αλήθεια.
Εάν ένας γονέας δεν καταδικάσει το ψέμα, τότε το παιδί θα ξαναπεί ψέματα σε μια στιγμή αδυναμίας. Σταδιακά, θα συνηθίσει να λέει ψέματα και όσο μεγαλώνει, η κατάσταση θα επιδεινώνεται. Επίσης, η πολλή αυστηρότητα των γονιών, οδηγεί το παιδί στο ψέμα, με σκοπό να γλυτώσει τις φωνές, όταν έχει κάνει κάποια αταξία. Τι γίνεται όμως, όταν το παιδί παραδειγματίζεται από τους γονείς; Όταν οι γονείς λένε συνεχώς ψέματα και το αντιλαμβάνεται το παιδί ή όταν ακόμα χειρότερα, ζητούν από το παιδί τους να πει ψέματα, για να καλύψουν τα δικά τους; Σε αυτή την περίπτωση, το παιδί λαμβάνει λάθος μηνύματα. Κάνει μέρος της πραγματικότητάς του το ψέμα. Όχι απλά δεν το θεωρεί κακό, αλλά το κρίνει και ως απαραίτητο. Το συνηθίζει, το τελειοποιεί. Αυτό το παιδί, θα δυσκολευτεί και ως ενήλικας, σε όλα τα περιβάλλοντα που θα βρεθεί. Θα χάνει φίλους, ερωτικούς συντρόφους, θα αντιμετωπίσει θέματα στην εργασία του, στη ζωή του γενικότερα. Τα κενά που θα δημιουργηθούν, θα τα καλύψει με νέα ψέματα και θα καταλήξει να ζει σε έναν φανταστικό κόσμο. Στην πορεία, τα ψέματα δεν θα αρκούν για να ικανοποιήσουν το «εγώ» του, με αποτέλεσμα να οδηγηθεί σε μεγαλύτερες παραβατικές συμπεριφορές, όπως είναι η κλοπή, η χρήση ουσιών, η βία.
Περνώντας στην ενήλικη ζωή, τα ψέματα αποκτούν άλλη βαρύτητα. Ένας ενήλικας, μπορεί να πει ψέματα για ασήμαντους ή και σημαντικούς λόγους. Σε μια κοινωνία φθαρμένη σε όλα της τα επίπεδα, αποτελεί κατόρθωμα για κάποιον, να κρατηθεί μακριά από το ψέμα. Στα πιο αθώα ψέματα, συγκαταλέγονται αυτά που λέγονται για να προστατέψουν κάποιον από μια σκληρή αλήθεια, αυτά που λέγονται για να μην απολογηθεί κάποιος για απλά καθημερινά πράγματα και ν’ αποφύγει ερωτήσεις ανακριτικού χαρακτήρα, που στόχο έχουν την ικανοποίηση και την επιβεβαίωση μιας -δίχως λόγο- ανασφάλειας του συνομιλητή.
Δυστυχώς, υπάρχουν και πιο επικίνδυνα ψέματα. Ψέματα, που συνδέονται με ψυχικές διαταραχές και προδίδουν έναν παθολογικό ψεύτη. Οι ψυχικές διαταραχές, μπορεί να οφείλονται στην αδιαφορία γονέων κατά την παιδική ηλικία, σε χαμηλή αυτοεκτίμηση, ανάγκη για αποδοχή, ζήλια, νοητική υστέρηση, ανεπάρκεια σε δεξιότητες, ακόμα και σε γενετικούς παράγοντες. Φυσικά, ο ίδιος ο ψεύτης, δεν μπορεί να το αντιληφθεί. Αυτό το αναγνωρίζουν οι οικείοι του με τον καιρό και ο μόνος τρόπος αντιμετώπισής του, είναι να απευθυνθούν σε κάποιον ειδικό ψυχικής υγείας. Σε πιο σοβαρά περιστατικά, ίσως χρειαστεί και φαρμακευτική υποστήριξη. Ο παθολογικός ψεύτης, λέει με μεγάλη συχνότητα ψέματα, χωρίς να έχει κάποιο συγκεκριμένο κίνητρο. Αδιαφορεί για τις συνέπειες όταν αραδιάζει τα ψέματά του, θυμώνει πολύ όταν δεν καταφέρει να πείσει τον συνομιλητή του. Στη συνέχεια θα βρει μεγαλύτερο ψέμα, να καλύψει το προηγούμενο, κι αν πάλι δεν τα καταφέρει, τότε θα οδηγηθεί σε κλάματα και παρακάλια. Ο παθολογικός ψεύτης, έχει την τάση να θυματοποιείται. Ο περίγυρός του, χρειάζεται γερό στομάχι και πολλή υπομονή.
Κι ενώ, τα αθώα, κατά συνθήκη ψεύδη, προδίδονται από τις κινήσεις και την εικόνα του ψεύτη, ο παθολογικός ψεύτης, έχει εκπαιδεύσει τον εαυτό του, έχει εξασκηθεί με τα χρόνια και είναι δύσκολο να προδοθεί από τη συμπεριφορά του. Εθίζεται στο ψέμα και μπορεί να ψεύδεται με απόλυτη φυσικότητα. Επιπλέον, τα πολλά και συχνά ψέματα, οδηγούν στη μυθομανία και τότε το άτομο χάνει κάθε επαφή με την πραγματικότητα.
Ένα είναι το σίγουρο: η αλήθεια, πάντα βρίσκει μια μικρή χαραμάδα να βγει, ακόμα κι αν περάσει καιρός. Η αλήθεια στο τέλος θα νικήσει, ακόμα κι αν νικηθεί…
Κωνσταντίνα Σταμπουλή
