Σχεδόν όλοι έχουμε βιώσει εκείνη την αποπροσανατολιστική αίσθηση πανικού του να ξυπνάμε λίγο πριν χτυπήσει το ξυπνητήρι. Παθαίνουμε ένα μίνι καρδιακό καθώς πεταγόμαστε από το κρεβάτι – βέβαιοι ότι έχουμε παρακοιμηθεί ξανά – για να συνειδητοποιήσουμε λίγο μετά ότι σε 5 λεπτά θα χτυπήσει το ξυπνητήρι μας. Κι εκεί χάνουμε τη διάθεσή μας, γιατί τα 5 λεπτά δεν είναι αρκετά για να ξανακοιμηθούμε.
Γιατί ξυπνάμε πριν χτυπήσει το ξυπνητήρι μας
Μπορείτε να ευχαριστήσετε το καλορυθμισμένο εσωτερικό σας ρολόι για το πρωινό αυτόματο ξύπνημά σας, σύμφωνα με έρευνα που έχει δημοσιευτεί στο επιστημονικό περιοδικό Science. Όλα οφείλονται στο λιγότερο γνωστό γονίδιο KDM5A, που αλλιώς ονομάζεται και «το γονίδιο – ξυπνητήρι». Πώς ένα και μόνο γονίδιο έχει τόσο ισχυρή επίδραση; Αρχικά, χρειάζεται να μάθουμε λίγα πράγματα για το πώς λειτουργεί το βιολογικό μας ρολόι.
Κάθε πρωί ενεργοποιείται μια πρωτεΐνη που ονομάζεται PERIOD (PER) και φτάνει στα υψηλότερα επίπεδα της μέχρι το μεσημέρι, δίνοντας σήμα στο σώμα σας να παραμείνει ξύπνιο. Καθώς η μέρα φεύγει, τα επίπεδα της πρωτεΐνης αυτής πέφτουν. Τα χαμηλότερα επίπεδα της PER το βράδυ κάνει το βιολογικό σας σύστημα να επιβραδύνει τους ρυθμούς του: η αρτηριακή πίεση πέφτει, ο καρδιακός ρυθμός επιβραδύνεται, το ίδιο και οι νοητικές διαδικασίες.
Όλα αυτά τα σήματα λένε στο εγκέφαλό μας ότι ήρθε η ώρα για ύπνο. Το γονίδιο-ξυπνητήρι κωδικοποιεί μια πρωτεΐνη, την JARID1a, η οποία με τη σειρά της ενεργοποιεί τον βιοχημικό κύκλο της PER που συντηρεί τους κύκλους ύπνου- αφύπνισης.
Πώς να ξυπνάμε μόνοι μας την ώρα που θέλουμε
Αν διατηρήσετε ένα συνεπές πρόγραμμα ύπνου, ο κιρκάδιος ρυθμός σας συμπεριφέρεται αναλόγως, ακολουθώντας ένα προβλέψιμο ημερήσιο μοτίβο που βασίζεται στην αύξηση και μείωση των επιπέδων PER. Το σώμα σας γίνεται τόσο καλό στο να προβλέπει πότε ξυπνάτε που τα επίπεδα PER σας θα αρχίσουν να αυξάνονται, κάτι που θα προκαλέσει απελευθέρωση ορμονών, οι οποίες λένε στο σώμα σας ότι ήρθε η ώρα να ξυπνήσετε, λίγο πριν χτυπήσει το ξυπνητήρι.
Αυτό είναι σημαντικό όχι μόνο για τους ανθρώπους που ξυπνούν λίγα λεπτά νωρίτερα, αλλά και για εκείνους που ταλαιπωρούνται από σοβαρά ζητήματα, όπως αϋπνία ή ακόμα και νόσο Αλτσχάιμερ. Η υγεία μας επηρεάζεται πολύ από τον ύπνο μας.
Τώρα που οι επιστήμονες εντόπισαν την JARID1a στην ενεργοποίηση του ημερήσιου κύκλου μας, άνοιξε μπροστά τους ένας νέος δρόμος για να μπορέσουν να μελετήσουν και να εξηγήσουν καλύτερα γιατί ο κιρκάδιος ρυθμός κάποιων ανθρώπων απενεργοποιείται και στη συνέχεια να μπορέσουν να βρουν νέους τρόπους να τους βοηθήσουν.
Ας το παραδεχτούμε: το ξύπνημα από ξυπνητήρι είναι λίγο σκληρό και βασανιστικό, όποια μουσική κι αν έχετε επιλέξει να παίζει. Ο καλύτερος τρόπος εδώ είναι ο φυσικός.
science.sciencemag
