Η Αθήνα ευτύχησε κάποτε να έχει σκληρό νόμισμα, το αργυρό τετράδραχμο, το οποίο κυκλοφορούσε σε όλο τον γνωστό τότε αρχαίο κόσμο, έχοντας μεγάλη ισχύ. Τα πρώτα τετράδραχμα κόπηκαν στα τέλη του 6ου αι. π.Χ. Στην εμπρόσθια όψη τους απεικόνιζαν την κεφαλή της Αθηνάς, της θεάς προστάτιδας της πόλης, ενώ στην οπίσθια έφεραν τη γλαύκα, το ιερό πτηνό της. Τα νομίσματα αυτά κυκλοφορούσαν επί πέντε αιώνες, έως τον 1ο αι. π.Χ. Στο διάστημα αυτό η αρχαία Αθήνα συνέβαλε καθοριστικά στην ήττα των Περσών στη Ναυμαχία της Σαλαμίνας (480 π.Χ.), έγινε ισχυρή οικονομική δύναμη και θαλασσοκράτειρα, διαθέτοντας για πάνω από 150 χρόνια το ισχυρότερο Ναυτικό στη γη, έζησε τον «Χρυσό Αιώνα» της. Πώς ξεκίνησε η λαμπρή πορεία της και πώς συνδέονται τα μεταλλεία του Λαυρίου με την οικονομική δύναμη της πόλης-κράτους των Αθηνών;
Στα τέλη του 6ου αιώνα π.Χ. ο Κλεισθένης έθεσε τις βάσεις για τη δημοκρατική μεταρρύθμιση της Αθήνας. Μία βασική δημοκρατική επιλογή που κλόνισε τις κοινωνικές βάσεις της παλιάς αριστοκρατίας και εγκαθίδρυσε την ισονομία ήταν η κατανομή των κατοίκων σε δήμους σύμφωνα με τον τόπο κατοικίας τους και όχι την καταγωγή τους από τις αρχαίες φυλές. Με τη νέα πολιτειακή δομή που στηρίχτηκε στη δημιουργία των δήμων και των δέκα φυλών, ο Κλεισθένης ένωσε τα διάφορα μέρη της Αττικής και δημιούργησε την πόλη-κράτος που γνώρισε τη γνωστή λαμπρή πορεία.
«Η ναυμαχία της Σαλαμίνας», έργο του Κωνσταντίνου Βολανάκη, 1882. Ανήκει στο Αρχηγείο Ναυτικού και κατά παράδοση κοσμεί το ελληνικό πρωθυπουργικό γραφείο.
Τα μεταλλεία αργύρου
Ανάμεσα στους δήμους της Αθήνας ήταν και οι πέντε βασικοί της Λαυρεωτικής (Σουνίου, Θορικού, Αναφλύστου, Βήσας και Αμφιτροπής), που αποκαλούνται και μεταλλευτικοί, λόγω της σχέσης τους με τα μεταλλεία του Λαυρίου. Πώς συνδέονται οι δήμοι αυτοί με την οικονομική ακμή της αρχαίας Αθήνας; Με τα αργυροφόρα κοιτάσματα των μεταλλείων τους, στην εκμετάλλευση των οποίων βάσισε η Αθήνα όλη τη νομισματική παραγωγή της.
Τα μεταλλεία ανήκαν στον δήμο των Αθηναίων, ο οποίος τα μίσθωνε σε ελεύθερους πολίτες, Αθηναίους ή μετοίκους. Γύρω στο 480 π.Χ., τα έσοδα του Δήμου Αθηναίων από την εξαγωγή του αργύρου ήταν τόσα ώστε ο Θεμιστοκλής να προτείνει τη διάθεσή τους για τη ναυπήγηση στόλου. Πρόκειται για τον «ναυτικό νόμο», ο οποίος, όπως αναφέρει ο Ηρόδοτος, ψηφίστηκε με προτροπή του Θεμιστοκλή. Σπουδαίος στρατηγός και πολιτικός, ο Θεμιστοκλής έπεισε τους συμπολίτες του να παραιτηθούν από το μερίδιο που αναλογούσε στον καθένα από τα έσοδα των μεταλλείων αργύρου του Λαυρίου. Ο αξιόμαχος στόλος από τριήρεις που ναυπηγήθηκαν τότε ρίχτηκε στη Ναυμαχία της Σαλαμίνας, όπου οι συμμαχικές ελληνικές δυνάμεις απέκρουσαν τον πανίσχυρο στόλο των Περσών.
