Μόνο και μόνο βλέποντας τα Κορέστεια Καστοριάς από μακριά, αντιλαμβάνεστε πως πρόκειται για ένα από τα πιο όμορφα και γραφικά μέρη της Ελλάδας.
Ένα απόκοσμο και εγκαταλελειμμένο τοπίο που φωνάζει ότι κάποτε υπήρχε ζωή. Τα Κορέστεια της Δυτικής Μακεδονίας είναι ένα ιστορικό σύμπλεγμα χωριών που αποτελείται από την Άνω και Κάτω Κρανιώνα, τα Χάλαρα, τον Μελά, το Μακροχώρι, το Μαυρόκαµπο, τον Άγιο Αντώνιο, τον Γάβρο, τον Κώττα και το Βατοχώρι.
Βρίσκονται ανάμεσα στην διαδρομή Καστοριά -Φλώρινα και καλύπτουν γεωγραφικά τους δυτικούς πρόποδες του όρους Βίτσι, τους ανατολικούς πρόποδες του όρους Όρλοβο και τους ανατολικούς πρόποδες του όρους Τρικλάριο. Xτίστηκαν τον 19ο αιώνα και εγκαταλείφθηκαν κατά τον εμφύλιο πόλεμο.
Εγκατάλειψη και μοναξιά, τοπίο ναρκωμένο. Μέσα σε αυτή την εκκωφαντική σιωπή συνειδητοποιείς την «άλλη» Ελλάδα, που δεν την έχει αγγίξει το ραβδί της τουριστικής ευωχίας.
Τα σπίτια, που χρονολογούνται από τις αρχές του περασμένου αιώνα, είναι χτισμένα με πλίνθους, πηλό και λάσπη. Μόνο στη θεμελίωσή τους χρησιμοποιήθηκε λιθοδομή, στην οποία στηρίζονταν οι πλίνθοι για να γίνει στέρεο το κτίσμα.
Τα τούβλα που χρησιμοποιήθηκαν για την οικοδόμησή τους είναι ανεπίχριστα, άψητα, ωμά. Αποτελούνται από λάσπη και άχυρα που χύθηκαν σε απλό καλούπι, που ξεράθηκε στον ήλιο.
Οι στέγες σκεπάζονταν με ξύλα, καλάμια και κεραμίδια. Φτιαγμένα από λάσπη και πηλό, ταυτόχρονα ταπεινά και εντυπωσιακά, έχουν ένα χαρακτηριστικό κόκκινο χρώμα και ξεπροβάλλουν πίσω από τις καρυδιές.
Όλα τα κτίσματα κοιτάζουν προς μία κατεύθυνση, την ευεργετική δηλαδή νότια πλευρά. Δεν υπάρχει κανένα άνοιγμα στη βορινή πίσω όψη.
Όπως φαίνεται, η βιοκλιματική αρχιτεκτονική στηρίζει τα θεμέλιά της στη λαϊκή αρχιτεκτονική. Τα σπίτια της «λάσπης» χτίζονταν μέχρι το 1940, ενώ μετά τον εμφύλιο η περιοχή ρήμαξε.
Τα χωριά της περιοχής άρχισαν να ερημώνουν από τη δεκαετία του 1940, όταν οι κάτοικοι τους μετανάστευσαν στο εξωτερικό αναζητώντας μια καλύτερη τύχη. Τη δεκαετία του ’50 εγκαταλείφθηκε η τεχνική του κτισίματος με πλίνθους. Το 1972, επί χούντας, θεμελιώθηκε ο Νέος Οικισμός Κορεστείων, όπου μεταφέρθηκαν οι περισσότεροι κάτοικοι που δεν μετανάστευσαν.
Σ’ αυτά τα χωριά, έχουν στηθεί κινηματογραφικά σκηνικά για τις ανάγκες ταινιών που σκηνοθέτησαν παγκοσμίου φήμης σκηνοθέτες. Με φόντο τα πλίνθινα χωριά των Κορεστείων, άλλα εγκαταλελειμμένα και άλλα με σθεναρές αντοχές στο πέρασμα του αδυσώπητου χρόνου, έχουν πραγματοποιηθεί γυρίσματα τόσο για την ταινία «Ψυχή Βαθιά» του Παντελή Βούλγαρη όσο και για «Το Μετέωρο Βήµα του Πελαργού» του αείμνηστου Θόδωρου Αγγελόπουλου κ.ά.
Εκεί όπου κάποτε υπήρχε… ζωή
Μέσα από τις φωτογραφίες του ο Στέλιος Σπανός, παρουσιάζει με τη δική του ματιά, τη μελαγχολική ομορφιά των ανεξίτηλα σημαδεμένων από το χρόνο και την ιστορία αρχοντικών.
