Η βιταμίνη β12 ή αλλιώς κοβαλαμίνη αποτελεί βιταμίνη υπεύθυνη για το σωστό σχηματισμό των ερυθρών αιμοσφαιρίων και την καλή λειτουργία του νευρικού συστήματος. Είναι μια υδατοδιαλυτή βιταμίνη παρόλα αυτά αποθηκεύεται στο ήπαρ και σε άλλους ιστούς. Έτσι μπορεί να περάσουν και χρόνια για να εκδηλωθεί η έλλειψη της από τη στιγμή που θα ξεκινήσει η μειωμένη απορρόφηση της. H ημερήσια δόση που συστήνει ο παγκόσμιος οργανισμός υγείας είναι 2.4μg/μέρα για άτομα 14 ετών και πάνω, ενώ αυξάνεται στα 2.6 μg/ μέρα για εγκύους και 2.8 μg/μέρα για θηλάζουσες μητέρες.
ΠΟΥ ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ Η ΒΙΤΑΜΙΝΗ Β12?
Παράγεται από συγκεκριμένα βακτήρια στο γαστρεντερικό σωλήνα των ζώων και στη συνέχεια εισέρχεται στην κυκλοφορία του αίματος τους όπου και απορροφάται από τους ιστούς. Για το λόγο αυτό και συναντάται μόνο στα τρόφιμα ζωικής προέλευσης. Δεν υπάρχουν τρόφιμα φυτικής προέλευσης στα οποία να συναντάται φυσικά η βιταμίνη αυτή σε ενεργή μορφή, εκτός από κάποια είδη Ιαπωνικού φυτοπλαγκτόν (nori) και μανιταριού τα οποία βρέθηκαν σε κάποιες έρευνες να έχουν αποτρέψει την εμφάνιση έλλειψης βιτ. Β12 σε vegans. Επίσης τρόφιμα που έχουν υποστεί ζύμωση από βακτήρια και συναντώνται σε ασιατικές κουζίνες όπως το tempeh περιέχουν κάποια ποσότητα B12 η οποία όμως δεν απορροφάται επαρκώς. Τα τρόφιμα από τα οποία μπορούμε να πάρουμε τη βιταμίνη Β12 είναι τα παρακάτω:
- συκώτι (26-58μg/100g)
- μοσχάρι και αρνί (1-3μg/100g)
- κοτόπουλο (ίχνη-1μg/100g)
- αυγά (1-2.5μg/100g)
- γαλακτοκομικά προϊόντα (0.3-2.4μg/100g)
- ψάρια και θαλασσινά (2.8-70.7μg/100g)
ΠΟΙΕΣ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΑΙΤΙΕΣ ΤΗΣ ΕΛΛΕΙΨΗΣ ΤΗΣ?
- Χαμηλή πρόσληψη από την τροφή: οι χορτοφάγοι, οι άνθρωποι που καταναλώνουν μεγάλες ποσότητες αλκοόλ και οι ηλικιωμένοι που μπορεί να μην τρέφονται σωστά χρειάζεται να παίρνουν συμπλήρωμα βιταμίνης Β12
- Αυτοάνοσία: ασθενείς με αυτοάνοση κακοήθη αναιμία που δεν παράγουν επαρκή ενδογενή παράγοντα (IF) ο οποίος είναι ένα ένζυμο απαραίτητο για τη σύνδεση της με τη βιταμίνη και τη μεταφορά της στο λεπτό έντερο ή με σύνδρομο του Sjοgren
- Δυσαπορρόφηση της κοβαλαμίνης λόγω αδυναμίας διάσπασης της από το τρόφιμο: Για να απελευθερωθεί η βιταμίνη από τις πρωτεΐνες που είναι συνδεδεμένη χρειάζεται το όξινο περιβάλλον του στομάχου. Αν εξαιτίας κάποιας γαστρίτιδας ή έλκους στο στομάχι δεν παράγεται επαρκής ποσότητα υδροχλωρικού οξέος τότε η βιταμίνη δεν απελευθερώνεται και δεν απορροφάται.
- Χειρουργική επέμβαση: Σε περιπτώσεις γαστρεκτομής και εκτομής ειλεού εμφανίζεται συνήθως δυσαπορρόφηση της βιταμίνης.
- Δυσαπορρόφηση: Σε πολλές ασθενειες όπως νόσος Crohn, κοιλιοκάκη, αύξηση αριθμού συγκεκριμένων βακτηρίων στο λεπτό έντερο, χρόνια εξωκρινής παγκρεατική ανεπάρκεια, αχλωρυδρία στομάχου εμφανίζεται δυσαπορρόφηση της βιταμίνης
- Γυναικολογικοί λόγοι: Στην εγκυμοσύνη, κατά την χρήση αντισυλληπτικών σκευασμάτων και ορμονικής θεραπεία μπορεί να εμφανιστεί έλλειψη Β12
- Γενετικοί παράγοντες: Η έλλειψη τρανσκοβαλαμίνης ΙΙ, μιας πρωτεΐνης υπεύθυνης για τη μεταφορά της B12 οδηγεί στην εμφάνιση έλλειψης της βιταμίνης
- Λήψη φαρμάκων: Φάρμακα όπως η μετφορμίνη (για το ζάχαρο), αναστολείς αντλίας πρωτονίων (αντιόξινα) και ανταγωνιστές υποδοχέων ισταμίνης H2 (γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση και έλκος) μπορούν να προκαλέσουν δυσαπορρόφηση και εμφάνιση έλλειψης της
- Χρόνια νοσήματα: Άτομα με σακχαρώδη διαβήτη τύπου Ι, με νοσήματα του θυρεοειδούς αδένα όπως Hashimoto ή γαστρεντερικά νοσήματα έχουν περισσότερες πιθανότητες να εμφανίσουν έλλειψη της βιταμίνης Β12
ΠΩΣ ΒΡΙΣΚΟΥΜΕ ΑΝ ΕΧΟΥΜΕ ΕΛΛΕΙΨΗ Β12?
Τιμές κοβαλαμίνης ορού χαμηλότερες από <148pmol/l υποδηλώνουν έλλειψη της βιταμίνης Β12 και πιθανή ύπαρξη μακροκυτταρικής αναιμίας. Επιπρόσθετα υπάρχουν και δυο έμμεσοι τρόποι εκτίμησης της Β12 στον οργανισμό, ειδικά αν δεν υπάρχουν κλινικά συμπτώματα της έλλειψης της, με την μέτρηση του μεθυλμαλονικού οξέος (MMA) και της ομοκυστεϊνης (tHcy). Ειδικότερα, το ΜΜΑ αποτελεί τον δείκτη μεταβολισμού της κοβαλαμίνης που >0.37μmol/l υποδηλώνει πρόβλημα ενώ η ομοκυστεϊνη εμφανίζεται αυξημένη (>15μmol/l)σε περιπτώσεις χαμηλών επιπέδων Β12, φολικού οξέος και Β6. Προσοχή χρειάζεται σε περίπτωση λήψης υψηλών δόσεων φολικού οξέος το οποίο μπορεί να κρύψει την έλλειψη της Β12, επιτρέποντας μεν τη σύνθεση του DNA να συνεχιστεί αλλά και τις νευρολογικές εκφυλίσεις να συνεχιστούν δε.
ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ-ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΥΓΕΙΑ ΤΩΝ ΕΝΗΛΙΚΩΝ
Η έλλειψη της βιταμίνης Β12 μπορεί να προκαλέσει αιματολογικά, γαστρεντερικά ή/και νευρολογικά συμπτώματα. Στα αιματολογικά προκαλεί μια μορφή αναιμίας, τη λεγόμενη μεγαλοβλαστική.
Εκφυλισμός των νεύρων αναφέρεται και χωρίς την ταυτόχρονη εμφάνιση αναιμίας σε ποσοστό 20-30% των περιπτώσεων έλλειψης βιταμίνης Β12.
Τα συμπτώματα που συνοδεύουν την έλλειψη Β12 στους ενήλικες φαίνονται παρακάτω:
- Αυξημένη κόπωση ακόμα και μετά από πολλές ώρες συνεχόμενου βραδινού ύπνου
- χαμηλή αιμογλοβίνη, αυξημένος δείκτης MCV, ουδετεροπενία και πανκυτταροπενία
- διόγκωση της γλώσσας η οποία πολλές φορές χάνει την αίσθηση της, είναι κόκκινη και λεία
- εμφάνιση ελκών και άφθων στη στοματική κοιλότητα
- κακή διάθεση
- ναυτία και ζαλάδα
- χλωμό δέρμα ή ελαφρώς κίτρινο
- μείωση βάρους και ανορεξία
- αυξημένος κίνδυνος για την εμφάνιση καρδιαγγειακών νοσημάτων εξαιτίας της αυξημένης ομοκυστεϊνης στο αίμα που συνοδεύει την έλλειψη της Β12 τις περισσότερες φορές
- Υπάρχουν έρευνες που υποδηλώνουν μια πιθανή συσχέτιση της έλλειψης Β12 με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης οστεοπόρωσης
Νευρολογικής φύσεως:
- Κατάθλιψη, παράνοια, παραισθήσεις ή ψύχωση
- Εκφύλιση του νωτιαίου μυελού (αυτόνομη, περιφερική και οπτική νευροπάθεια). Στα συμπτώματα αυτά περιλαμβάνονται η μυική αδυναμία, μειωμένα αντανακλαστικά, ορθοστατική υπόταση, ακράτεια ούρων ή κοπράνων και ανικανότητα
- Νοητική δυσλειτουργία όπως κακή μνήμη και σε μεγαλύτερες ηλικίες ακόμα και άνοια
ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ-ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΣΕ ΒΡΕΦΗ ΚΑΙ ΠΑΙΔΙΑ
- Στα βρέφη μητέρων με έλλειψη Β12 υπάρχει ο κίνδυνος εμφάνισης συμπτωμάτων όπως απάθεια, ευερεθιστικότητα, δυσκοιλιότητα, αναγωγές τροφής, τρέμουλο, αργός ρυθμός ανάπτυξης και μικρή περίμετρος κεφαλιού καθώς και βλάβες στην ανάπτυξη του κεντρικού νευρικού σωλήνα. Για το λόγο αυτό και συστήνεται η λήψη συμπληρώματος κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης
- Στα μεγαλύτερα παιδιά είναι πιθανή η εμφάνιση χαμηλής απόδοσης στο σχολείο, χαμηλού ύψους και περιμέτρου κεφαλής, χαμηλού βάρους ή κανονικού/αυξημένου βάρους, μακροκυτταρικής αναιμίας ή αντίθετα φυσιολογικών αιματολογικών τιμών, διάσπασης προσοχής και κακής μνήμης, διαταραγμένης κοινωνικής συμπεριφοράς.
Σε κάθε περίπτωση και μετά την αξιολόγηση των εργαστηριακών και κλινικών σας αποτελεσμάτων, είναι δυνατή η χορήγηση συμπληρώματος Β12 που θα αντιστρέψει την εμφάνιση αυτών των συμπτωμάτων.
diatrofi
