Καμπανάκι κινδύνου για τις ελληνικές θάλασσες και τη Μεσόγειο από τον Καθηγητή Θαλάσσιας Βιολογίας, στο τμήμα Ωκεακεανογράφιας και Θαλασσιών Βιοεπιστημών του Πανεπιστημίου Αιγαίου, Δρόσο Κουτσούμπα ο οποίος μιλά στο Έθνος
Αν και με την αυστηρή έννοια του όρου η Ελλάδα δεν βρέχεται από κάποιον Ωκεανό εντούτοις η Μεσόγειος θάλασσα έχει χαρακτηριστεί από τους επιστήμονες ως «μικρός Ωκεανός». Παρότι η έκταση της αποτελεί το 1% (και λιγότερο) της συνολικής έκτασης των Ωκεανών του πλανήτη εντούτοις φιλοξενεί στα νερά της το 10% των οργανισμών που συναντώνται και στους Ωκεανούς ως εκ τούτου αποτελεί σημείο αναφοράς για την επιστημονική κοινότητα.
Η παγκόσμια ημέρα Ωκεανών καθιερώθηκε στις 8 Ιουνίου 1992 στη Σύνοδο για τη Γη στο Ρίο Ντε Ζανέιρο όταν 150 ηγέτες απ’ όλο τον κόσμο υπέγραψαν τη Συνθήκη για την Βιοποικιλότητα, σε μια προσπάθεια να εμποδίσουν την εξαφάνιση σπανίων ειδών από το ζωικό και φυτικό βασίλειο.
Η Μεσόγειος δέχεται το 30% του παγκόσμιου τουρισμού
Τι όμως πραγματικά συμβαίνει στις ελληνικές θάλασσες; Πόσο κινδυνεύουν από την αύξηση της θερμοκρασίας και τι επιπτώσεις έχει στην εξέλιξη των ειδών, στην βιοποικιλότητα και πόσο επιβαρυμένες είναι η ελληνικές θάλασσες που αποτελούν ένα κομμάτι της Μεσογείου;
Σύμφωνα με τον Καθηγητή θαλάσσιας βιολογίας στο τμήμα Ωκεακεανογράφιας και Θαλασσιών Βιοεπιστημών του Πανεπιστημίου Αιγαίου Δρόσο Κουτσούμπα τα κακά νέα είναι περισσότερα από τα καλά και τα αισιόδοξα και θα πρέπει από “χθες” να δοθεί ακόμα μεγαλύτερη βαρύτητα στο θαλάσσιο περιβάλλον όχι μόνο στην ελληνική επικράτεια αλλά και σε όλη τη Μεσόγειο: “Η Ελλάδα είναι ένα κομμάτι της Μεσογείου θάλασσας η οποία δέχεται τεράστια επιβάρυνση και πίεση από την αυξημένη ναυσιπλοΐα, την κατοίκηση στις παράκτιες περιοχές, τις τουριστικές βιομηχανικές μονάδες, την υπεραλίευση, την υπερεξόρυξη θαλασσίων πόρων και τη συνολική μόλυνση από τις ανθρώπινες δραστηριότητες. Η Μεσόγειος δέχεται το 30% του παγκόσμιου τουρισμού. Σε συνδυασμό με την αύξηση της θερμοκρασίας του νερού κατά 1,5 βαθμούς έχει επιφέρει σημαντικές αλλαγές”.
Λεοντόψαρα, λαγοκέφαλοι εκτοπίζουν τα αυτόχθονα είδη
Για τις μεγάλες επιπτώσεις που φέρνει η αύξηση της θερμοκρασίας του νερού προφανώς λόγω του φαινομένου του θερμοκηπίου ο Δρόσος Κουτσούμπας λέει: “Τα νερά γίνονται όλο και πιο θερμά και έτσι η Μεσόγειος μετατρέπεται σε μία τροπική θάλασσα. Έχουμε όλο και περισσότερα είδη που εισέρχονται από τα θερμά νερά κυρίως από την Ερυθρά θάλασσα και τον Ειρηνικό Ωκεανό μέσα από τη διώρυγα του Σουέζ. Δεν αποτελεί έκπληξη η έλευση των λεοντόψαρων και των λαγοκέφαλων αλλά και άλλων θερμόφyλων σαρκοβόρων θηρευτών από τα θερμά νερά του Ειρηνικού. Και δεν είναι μόνο αυτά. Υπάρχουν αντίστοιχα είδη στις κατηγορίες των μαλακίων, οστράκων, φυκών και καρκινοειδών που εκτοπίζουν τα αυτόχθονα είδη και οδηγούν σε αλλαγή της βιοποικιλότητας και στις ελληνικές θάλασσες”.
Οι φώκιες και οι χελώνες είδη υπό εξαφάνιση
Όσον αφορά τις φώκιες μονάχους μονάχους και τις χελώνες καρέτα καρέτα η κατάσταση είναι ακόμα πιο δύσκολη: “Η ύπαρξη μάκρο πλαστικών και μικρο πλαστικών καθώς και όλη η πίεση που δέχεται το θαλάσσιο περιβάλλον από τις ανθρώπινες δραστηριότητες που σας περιέγραψα είναι ο μεγαλύτερος εχθρός για κάποια είδη όπως οι φώκιες και οι χελώνες. Αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα έχουμε 350 με 400 φώκιες που ζουν στα νερά της Αλοννήσου, του Άι Στράτη, της Καρπάθου, της Ζακύνθου και των Ψαρρών. Και ο Μεσογειακός πληθυσμός των καρέτα καρέτα απειλείται με εξαφάνιση”.
Εξαφανίζονται πίννες, ροφοί, χταπόδια
Οπως τονίζει ο καθηγητής Δρόσος Κουτσούμπας εκτός από τις φώκιες και τις χελώνες υπάρχουν πολλά ακόμα γνωστά είδη που τείνουν να εξαφανιστούν. Οπως αποκαλύπτει η γνωστή μας πίννα που ανήκει στην οικογένεια δίθυρων μαλακίων βρίσκεται σε κατάσταση κινδύνου: “Η πείνα είναι ενδημικό μαλάκιο που το απαντούσαμε σε όλες τις ελληνικές θάλασσες αλλά τα τελευταία χρόνια έχουν καταρρεύσει οι πληθυσμοί. Ένα είδος πρωτόζωου και ένα βακτήριο προσβάλλουν τις πίννες και έτσι το είδος δυστυχώς οδεύει προς εξαφάνιση και πρέπει να ληφθούν άμεσα μέτρα”.
Η καταστροφή των πετροσωλήνων
Επίσης προς εξαφάνιση τείνουν γνωστά αλιεύματα όπως ο ροφός, τα χταπόδια, τα χτένια και οι πετροσωλήνες: “Λόγω της αλόγιστης υπεραλίευσης υπάρχει μεγάλη μείωση στους πληθυσμούς των ειδών αυτών. Εκτός των άλλων σε ορισμένα είδη δε φτάνει που τα αλιεύουμε αλόγιστα επί πλέον καταστρέφουμε και το περιβάλλον τους. Χαρακτηριστική περίπτωση είναι ο πετροσωλήνας. Οταν τον αλιεύουν σπάνε συνήθως το ασβεστολιθικό πέτρωμα ενδημεί και έτσι δε μπορεί να αναπαραχθεί”.
Σε καλύτερη κατάσταση η Ελλάδα
Σύμφωνα με τον καθηγητή Δρόσο Κουτσούμπα υπάρχουν και καλά νέα έστω και αν είναι περιορισμένα: “Αν θέλουμε να διατυπώσουμε και μία αισιόδοξη άποψη χωρίς αυτό να σημαίνει εφησυχασμό, είναι πως το θαλάσσιο οικοσύστημα της Ελλάδας έχει υψηλή βιοποικιλότητα και συγκριτικά με άλλα σημεία του πλανήτη είναι σε καλύτερη κατάσταση. Εξαίρεση αποτελούν οι θάλασσες που γειτνιάζουν με τα μεγάλα αστικά κέντρα όπως ο Σαρωνικός Κόλπος που επιβαρύνεται από την δραστηριότητα στην Αττική και ο Θερμαϊκός Κόλπος που επιβαρύνεται από την δραστηριότητα στη Θεσσαλονίκη”.
Μακριά από το στόχο του 10% οι προστατευόμενες περιοχές
Οπως τονίζει η σημερινή ημέρα όπως και η ημέρα του περιβάλλοντος καθιερώθηκαν για να μας υπενθυμίζουν τις υποχρεώσεις μας, να κάνουμε τον απολογισμό των δράσεων μας και να βάζουμε στόχους για το μέλλον: “Η ενημέρωση και η ευαισθητοποίηση πρέπει να αγγίξει μεγαλύτερο κομμάτι της κοινωνίας και ειδικά τα μικρά παιδιά. Είμαστε πίσω στους στόχους που έχουμε θέσει. Εδώ και 20 χρόνια είχαμε θέσει έναν μεγάλο στόχο. Το 2020 στη Μεσόγειο το 10% να είναι προστατευόμενες περιοχές. Βρισκόμαστε στο 2021 και οι προστατευόμενες περιοχές είναι μόλις το 4% της Μεσογείου. Πρέπει να κάνουμε δουλειά. Δεν γίνονται αυτά από τη μία μέρα στην άλλη. Υπάρχουν πολλά απειλούμενα είδη. Η ενίσχυση των προγραμμάτων Νatura 2000 είναι η λύση, με την προϋπόθεση πως δεν θα μένουμε μόνο στους χαρακτηρισμούς αλλά θα δημιουργούμε φορείς διαχείρισης και εποπτείας αλλιώς δεν έχει νόημα”.
Η μεγάλη ευκαιρία για εναλλακτικό θαλάσσιο τουρισμό
Τέλος σε ερώτηση για το ρόλο που μπορεί να παίξει η Ελλάδα στην ευαισθητοποίηση των χωρών που βρέχονται από τη Μεσόγειο είπε: “Η Ελλάδα είναι σε προνομιούχα θέση και μπορεί να παίξει ηγετικό ρόλο. Μπορούμε να επενδύσουμε στην διατήρηση και στην αύξηση της βιοποικιλότητας και αυτό μπορεί να μας δώσει προστιθέμενη αξία στον τουρισμό και στην οικονομία. Η Ελλάδα πρέπει να αξιοποιήσει αυτές τις λύσεις. Δεν υπάρχουν άλλα περιθώρια. Η Ελλάδα μπορεί να γίνει κέντρο θαλάσσιου και παράκτιου τουρισμού ενισχύοντας τη βιώσιμη ανάπτυξη και ήπιες και εναλλακτικές δραστηριότητες τουρισμού”.
Το παράδειγμα με το πάρκο της Αλοννήσου
“Για παράδειγμα η δημιουργία του πρώτου ενάλιου μουσείου με το ναυάγιο στην Αλόννησο είναι σε αυτή την κατεύθυνση. Οι θάλασσες μας έχουν υψηλή βιοποικιλότητα, ενδιαφέροντες υποθαλάσιους βυθούς με πολλά ανάγλυφα, σφουγγάρια, κοράλια και όλα αυτά πρέπει και να προβληθούν και να προστατευθούν πριν να είναι αργά. Το παρατηρητήριο του παγκόσμιου οργανισμού τουρισμού για τον θαλάσσιο και παράκτιο τουρισμό θα έχει έδρα την Ελλάδα και αυτό είναι ένα βήμα. Γενικά μπορούμε να κάνουμε πολλά πριν να είναι αργά και η κατάσταση γίνει μη αναστρέψιμη”.
Έθνος
