Το φετινό σχολικό έτος, για τουλάχιστον δύο Σαββατοκύριακα το μήνα, οι μαθητές του Δημοτικού θα αφήνουν την τσάντα στο σχολείο. Είναι η 2η χρονιά που εφαρμόζεται η δράση και σύμφωνα με την εγκύκλιο, ο Σύλλογος Διδασκόντων μπορεί να αποφασίσει την επέκταση της δράσης και για περισσότερα Σαββατοκύριακα. Δεν είναι υποχρεωτικό μέτρο οπότε εναπόκειται στην κρίση των δασκάλων η επιλογή του χρονοδιαγράμματος και ο καταμερισμός των κατ΄οίκων εργασιών.
Σύμφωνα με το Υπουργείο Παιδείας, η “Τσάντα στο σχολείο”, δεν έχει μόνο συμβολικό χαρακτήρα αλλά είναι ένα μέτρο που στοχεύει στην μείωση της μελέτης στο σπίτι, ώστε το παιδί να ξεκουραστεί και να έχει περισσότερο χρόνο για δημιουργική επαφή με την οικογένεια του. Οι αντιδράσεις υπήρξαν σφοδρές.
Το προφανές θετικό της δράσης είναι πως τα παιδιά ξεκουράζονται και έχουν περισσότερο χρόνο για παιχνίδι και δημιουργικές δραστηριότητες με την οικογένεια. Είναι αλήθεια ότι οι μαθητές περνούν πολλές ώρες στο σχολείο όπου έρχονται σε επαφή με πλήθος μαθημάτων, οπότε μερικές μέρες ξεκούρασης είναι παραπάνω από ευπρόσδεκτες.
Το δεύτερο θετικό είναι πως εκείνα τα σαββατοκύριακα οι γονείς ξεγνοιάζουν από την σχολική μελέτη. Είναι κοινό μυστικό πως πολλοί γονείς διαβάζουν τα παιδιά τους (ή προσλαμβάνουν καθηγητές στο σπίτι). Η σχολική μελέτη όμως δεν είναι μέσα στις υποχρεώσεις του γονιού, τουλάχιστον όχι με τον τρόπο που γίνεται. Οι γονείς βυθίζονται στα σχολικά λυσάρια και γίνονται “δάσκαλοι”, χωρίς όμως να έχουν την απαραίτητη κατάρτιση. Έτσι, ακόμα και γονείς με πανεπιστημιακά πτυχία δυσκολεύονται στο να βοηθήσουν ουσιαστικά τα παιδιά τους, γιατί συχνά δεν ξέρουν τους νέους τρόπους διδασκαλίας ή έχουν διαφορετικές απαιτήσεις από του δασκάλου. Είναι βέβαιο πως ανεξαρτήτως του επιπέδου βοήθειας που προσφέρουν, οι γονείς δεν θα έπρεπε να ασχολούνται τόσες ώρες με την σχολική μελέτη, μιας και αποτελεί υποχρέωση του παιδιού και όχι δική τους. Με την “τσάντα στο σχολείο” λοιπόν, είναι μια καλή ευκαιρία για να χαλαρώσει όλη η οικογένεια και να δημιουργηθούν ευκαιρίες για ποιοτικό χρόνο.
Ένα τελευταίο θετικό της δράσης είναι πως αποτελεί το πρώτο -μικρούλι- βήμα ώστε η μελέτη να ολοκληρώνεται στο σχολείο. Πολύ συχνά, η ύλη “βγαίνει” στο σπίτι μέσα από δεκάδες φωτοτυπίες και όχι στο σχολείο. Οι λόγοι για αυτήν την κατάσταση πολλοί και σοβαροί: πολλά παιδιά σε κάθε τάξη, κακογραμμένα βιβλία, μεγάλη ύλη, μεγάλη αγάπη των γονιών προς τις φωτοτυπίες, μη αποδοτικό ολοήμερο σχολείο, αδυναμία ή αδιαφορία του εκπαιδευτικού. Με τις τωρινές συνθήκες, είναι δύσκολο να ολοκληρωθεί η ύλη στο σχολείο και να κατακτηθεί η γνώση από τα παιδιά. Έτσι όμως, η μελέτη στο σπίτι συχνά γίνεται πολύ απαιτητική και υποκαθιστά την δουλειά που γίνεται στο σχολείο.
Στην πραγματικότητα, λίγα είναι τα μαθήματα που απαιτούν πρόσθετη μελέτη στο σπίτι αλλά η ελληνική πραγματικότητα είναι πως το παιδί έχει να κάνει κάτι για τα περισσότερα μαθήματα της επόμενης μέρας. Ακόμα όμως και αν ήταν απολύτως απαραίτητη η μελέτη στο σπίτι, κανείς δεν έπαθε τίποτα αν δεν διάβασε 4 μέρες το μήνα. Βέβαια, αν θέλουμε να είμαστε ειλικρινείς καλύτερο θα ήταν η δράση να ονομαζόταν “τσάντα στο σπίτι” και όχι στο σχολείο, ώστε να μην υπάρχουν γκρίνιες για απώλεια προσωπικών αντικειμένων που αποπροσανατολίζουν από τυχόν θετικά, αλλά και να δινόταν μια καλή αφορμή για διαφορετικού τύπου μάθημα στο σχολείο.
Από την άλλη, υπάρχουν σοβαρές αντιρρήσεις ως προς την αποτελεσματικότητα της δράσης. Το βασικό επιχείρημα είναι πως μερικές ελεύθερες μέρες δεν μπορούν να αλλάξουν τον τρόπο μελέτης του παιδιού. Αν κάθε μέρα του μήνα το παιδί έχει συνηθίσει σε συγκεκριμένο στυλ μελέτης, δύσκολα θα αποδεσμευτεί από αυτό. Επίσης, το γεγονός ότι το παιδί δεν έχει homework δεν σημαίνει ότι οι γονείς δεν θα το βάλουν να κάνει επαναλήψεις μαζί τους ή με καθηγητές ιδιαιτέρων. Σημαντική ωφέλεια θα υπήρχε αν το μηδενικό homework ήταν το συνηθισμένο και όχι η εξαίρεση.
Επίσης, πολλοί δάσκαλοι αντιδρούν έντονα και αρνούνται να εφαρμόσουν το μέτρο δίνοντας επιπλέον φωτοτυπίες ή βάζοντας τεστ για την Δευτέρα. Το ζητούμενο δεν είναι να βρούμε παραθυράκια αλλά να αναζητήσουμε δημιουργικούς τρόπους υλοποίησης μιας καλής ιδέας. Δυστυχώς, πολλοί συνάδελφοι και γονείς έχουν ταυτίσει το πλήθος των εργασιών με την ποιότητα του παρεχόμενου μαθήματος, αλλά αυτό δεν είναι αλήθεια.
Η βασικότερη αντίρρηση όμως αφορά τις οικογενειακές δραστηριότητες. Σύμφωνα με τις εξαγγελίες, η δράση θα δημιουργήσει ελεύθερο χρόνο στα παιδιά και θα δημιουργήσει ευκαιρίες για ποιοτικό χρόνο με την οικογένεια. Είναι βέβαιο πως όλοι οι εκπαιδευτικοί συμφωνούμε για την αναγκαιότητα υγιών σχέσεων και συχνά προτρέπουμε τις οικογένειες για επιδίωξη δημιουργικών δραστηριοτήτων. Ρεαλιστικά μιλώντας όμως, ένας κούκος δεν φέρνει την άνοιξη. Αν μια οικογένεια επενδύει σε δημιουργικές δραστηριότητες, θα το κάνει είτε υπάρχει homework είτε όχι. Αν μια οικογένεια δεν έχει τέτοιες προτεραιότητες, δεν θα τις αποκτήσει ξαφνικά λόγω της συγκεκριμένης δράσης.
Επίσης, πολλά σαββατοκύριακα είναι γεμάτα εξωσχολικές δραστηριότητες που δεν αλλάζουν εύκολα. Είναι ευχής έργον οι γονείς να επενδύουν χρόνο με τα παιδιά τους για βόλτες, ταξίδια ή επιτραπέζια και βραδιές ταινίας, αλλά για να συμβεί αυτό πρέπει να δομηθεί με συγκεκριμένο τρόπο η δυναμική της οικογένειας. Σε καμία περίπτωση δεν είναι ανέφικτο, αλλά αν το παιδί κάθε μέρα είναι γεμάτο υποχρεώσεις δύσκολα θα βρεθεί η διάθεση, ο χρόνος ή το χρήμα για οικογενειακές εξορμήσεις. Ο μόνος τρόπος για να αλλάξει αυτό, είναι αν όλα τα σαββατοκύριακα είναι ελεύθερα ώστε να γίνει έγκαιρος και σωστός προγραμματισμός με παράλληλες αλλαγές στον τρόπο διδασκαλίας, τους στόχους του αναλυτικού προγράμματος και την ποσότητα της ύλης.
Όπως φαίνεται, παρότι φιλόδοξη, η συγκεκριμένη δράση δεν φέρνει αέρα αλλαγής. Οι προθέσεις καλές αλλά ο τρόπος υλοποίησης την καθιστά περισσότερο επικοινωνιακό πυροτέχνημα παρά βήμα ανανέωσης. Η σύγχρονη τάση είναι η μελέτη να ολοκληρώνεται στο σχολείο και να απαιτείται ελάχιστη ή καθόλου μελέτη στο σπίτι. Για να συμβεί αυτό, δεν αρκούν οι καλές προθέσεις αλλά απαιτούνται ριζικές αλλαγές.
Η ιδέα της “τσάντας στο σχολείο” δεν είναι κακή. Δυστυχώς, με τις τωρινές συνθήκες, είναι μάλλον ανεπαρκής. Για να λειτουργήσει η αποφόρτιση των μαθητών, είναι απαραίτητο να αλλάξουν τα βιβλία αλλά και τα αναλυτικά προγράμματα ώστε να σταματήσει η παπαγαλία και η μηχανιστική επανάληψη ασκήσεων. Πολλά μαθήματα μπορούν να διδαχθούν χωρίς βιβλίο αλλά με φάκελο μαθήματος που δομεί ο εκπαιδευτικός. Επίσης, απαιτούνται περισσότερα εργαστήρια για πειράματα αλλά και αρκετοί υπολογιστές ώστε τα παιδιά να κάνουν την έρευνα και τις εργασίες στη σχολική βιβλιοθήκη. Είναι απαραίτητο να μειωθούν οι μαθητές ανα τάξη αλλά και να δομηθεί σωστά το ολοήμερο ώστε να υπάρχει χρόνος πραγματικής μελέτης. Φυσικά, όλα αυτά απαιτούν γενναίες αυξήσεις στον προϋπολογισμό για την παιδεία, αλλά αν δεν τις απαιτήσουμε, είναι ανεδαφικό να περιμένουμε πως τέσσερις μέρες το μήνα θα φέρουν ανατροπή.Ένα (ορθά) διευρυμένο πρόγραμμα σχολείου με σωστά οργανωμένα τμήματα ένταξης, ενισχυτική διδασκαλία, παράλληλη στήριξη σε όσους χρειάζεται και επιμορφωμένους εκπαιδευτικούς μπορεί να εξασφαλίσει την ολοκλήρωση της μελέτης στο σχολείο, ειδικά για το δημοτικό σχολείο. Επίσης, μια γενναία αλλαγή στον τρόπο διδασκαλίας των ξένων γλωσσών, των τεχνών και των αθλημάτων μέσα στο πλαίσιο του σχολείου μπορεί να περιορίσει δραστικά την αναγκαιότητα για εξωσχολικές δραστηριότητες. Αν συμβούν όλα αυτά, οι μαθητές θα μαθαίνουν ουσιαστικά και θα έχουν άπειρο χρόνο να κάνουν ό,τι τους ευχαριστεί. Ένα καλά οργανωμένο σχολείο μπορεί να κάνει τους μαθητές να το αγαπήσουν περισσότερο, αντί να το βλέπουν ως κάτεργο και οι οικογένειες θα έχουν πολύ περισσότερο χρόνο (και χρήμα) για ποιοτικό κοινό χρόνο.
Γράφει η φιλόλογος Εύα Ευσταθιάδου
