Από πού ξεκίνησε η κουλτούρα της δίαιτας; Ποιος σκέφτηκε, το 1860, να «κόψει» τους υδατάνθρακες για να αδυνατίσει και γιατί η σκέψη του αυτή επηρεάζει σε τέτοιο βαθμό την κοινωνία μας 160 χρόνια μετά; Η Διαιτολόγος – Διατροφολόγος, MSc, Αδαμαντία Παπαϊωάννου του Mindfoodness Nutrition mnf.gr μας πάει πίσω στην ιστορία, για να μάθουμε πώς γεννήθηκε η διαδικασία της δίαιτας.
Είναι μία πραγματικότητα. Η κουλτούρα της δίαιτας έχει «περάσει» στο DNA μας. Πολλοί από εμάς περνάμε τη ζωή μας σκεπτόμενοι πώς θα γίνουμε ή πώς θα παραμείνουμε αδύνατοι. Ακολουθούμε τη μία «θαυματουργή» διατροφή μετά την άλλη και πιστεύουμε σε τρόφιμα που καίνε το λίπος ή τρόφιμα που φέρνουν την αιώνια νιότη. Πώς όμως ξεκίνησαν όλα αυτά;
Κάπου στα μέσα του 1860 ένας παχύσαρκος Άγγλος, ονόματι William Banting, μετά από αποτυχημένες προσπάθειες απώλειας βάρους μέσω σωματικής άσκησης και λουτρών, όπως συμβούλευαν οι γιατροί του, ξεκίνησε να κάνει μία νέα διατροφή απώλειας βάρους. Την εν λόγω διατροφή του πρότεινε ένας πρωτοπόρος ιατρός, ο Dr. Harvey. Εκείνος του σύστησε να μείνει μακριά από πατάτες, ψωμί, ζάχαρη, γάλα, βούτυρο και μπύρα. Η διατροφή αυτή είχε εκπληκτικά αποτελέσματα. Ο Banting αποφάσισε, λοιπόν, να γράψει ένα βιβλίο για αυτή του την επιτυχία. Το βιβλίο είχε τον τίτλο «Letter on Corpulence Addressed to the Public», δηλαδή «Επιστολή σχετικά με την Παχυσαρκία Απευθυνόμενη στο Ευρύ Κοινό». Ο άνθρωπος αυτός δεν ήταν γιατρός ή διαιτολόγος (μάλλον δεν υπήρχαν διαιτολόγοι την εποχή εκείνη έτσι κι αλλιώς), αλλά ένας απλός τεχνίτης. Όπως είναι γνωστό μάλιστα, κατασκεύαζε φέρετρα (!). Το βιβλίο του έγινε εξαιρετικά δημοφιλές, καθώς ήταν πράγματι επαναστατικό για την εποχή. Τόσο, που το ρήμα «to bant» υπάρχει πλέον στο αγγλικό λεξιλόγιο και σημαίνει «το να κάνεις δίαιτα».
Μετά από τη μεγάλη επιτυχία του βιβλίου, πολύς κόσμος ξεκίνησε να δοκιμάζει την νέα δίαιτα και να βλέπει αποτελέσματα. Έτσι, ακόμα και η ιατρική κοινότητα, που αρχικά είχε ενστάσεις, εξαιτίας της μη επιστημονικής τεκμηρίωσης πίσω από τη συγκεκριμένη δίαιτα, άρχισε – με ορισμένες αλλαγές – να τη δέχεται. Στην αρχή του 20ου αιώνα τα περιοδικά ξεκίνησαν να δημοσιεύουν φωτογραφίες αδύνατων γυναικών, σε αντίθεση με τον ακριβώς προηγούμενο αιώνα που το γυναικείο σώμα «όφειλε» να είναι «γεμάτο». Η γυναικεία τάση για λεπτή γραμμή θεωρήθηκε ο νέος «ψυχολογικός κορσές», ο οποίος αντικατέστησε τον πραγματικό κορσέ της βικτωριανής εποχής. Σιγά – σιγά άρχισαν να κάνουν την εμφάνιση τους τα καθαρτικά, τα αδυνατιστικά χάπια, διάφορες δημοφιλείς ή όχι δίαιτες, ακόμα και συστάσεις για να ξεκινήσει κανείς το κάπνισμα προκειμένου να αδυνατίσει! Το 1960 το γνωστό μοντέλο Twiggy ήρθε φέρνοντας στη μόδα την πραγματική λιμοκτονία!
Το 1992 το NIH (National Institutes of Health) έφερε στο φως το εξής παράδοξο: Από τη μία πολλοί άνθρωποι προσπαθούσαν να χάσουν βάρος χωρίς να χρειάζεται και από την άλλη άνθρωποι που είχαν ανάγκη την απώλεια βάρους δεν το κατάφερναν. Σύμφωνα με το ΝΙΗ το αυξημένο βάρος είναι ένα πολύπλοκο πρόβλημα που προκύπτει από γονιδιακούς, περιβαλλοντικούς, κοινωνικό-οικονομικούς και ψυχολογικούς παράγοντες. Δεν λύνεται απλά με την προσκόλληση σε μία δίαιτα. Μάλιστα στις περισσότερες περιπτώσεις θερμιδικού περιορισμού το βάρος επανακτάται, ταυτόχρονα με σημαντική ψυχολογική και σωματική επιβάρυνση.
Φτάνοντας στο σήμερα, δεν χρειάζεται μεγάλη παρατηρητική ικανότητα, για να επιβεβαιώσει κανείς την επιρροή των social media στην κουλτούρα της δίαιτας. Αψεγάδιαστες γυναίκες και τέλειοι άνδρες κατακλύζουν τις οθόνες μας και, φυσικά, η «βιομηχανία της αιώνιας νιότης» θησαυρίζει πάνω στην ανθρώπινη ματαιοδοξία. Παράλληλα η προσφορά επεξεργασμένης τροφής έχει ξεπεράσει κάθε παρελθοντικό ρεκόρ, στον δυτικό κόσμο, καθιστώντας την «δυτική δίαιτα» το παράδειγμα προς αποφυγήν, αφού σχετίζεται με σοβαρά και απειλητικά για τη ζωή προβλήματα υγείας (καρδιαγγειακά, διαβήτη τύπου 2, καρκίνο, πεπτικά προβλήματα κ.ά.).
Ας δούμε όμως και την φωτεινή πλευρά της εποχής που διανύουμε. Χάρη στην εξέλιξη της επιστήμης, αλλά και της ίδιας της κοινωνίας μας, μεγαλώνει παράλληλα ένα υγιές και ανθρώπινο «κίνημα», το οποίο στηρίζεται στην ισορροπημένη, υγιεινή διατροφή, στην αυτογνωσία και επίγνωση, στην ανάγκη για θρέψη, στην ενσυνειδητότητα, στην ανάγκη για έγκυρη επιστημονική πληροφόρηση και στην ολιστική προσέγγιση του διαιτώμενου. Φαίνεται πως η κοινωνία μας βρίσκεται επιτέλους σε ένα κομβικό σημείο, όπου εμείς οι διαιτολόγοι μαζί με πολλούς ακόμη επαγγελματίες υγείας, ελπίζουμε πως ο κόσμος θα κάνει επιτέλους τη μεγάλη στροφή προς έναν υγιεινό τρόπο ζωής, για λόγους υγείας και ευεξίας πρωτίστως και πολύ λιγότερο (αν όχι καθόλου) για λόγους εμφάνισης. Χρειάζεται, σίγουρα, θάρρος για να δούμε την κατάσταση όπως πραγματικά είναι. Αλλά η ανθρωπότητα μεγαλώνει και ωριμάζει, ακριβώς όπως κάθε μεμονωμένη οντότητα μέσα σε αυτήν, και αυτό ακούγεται αρκετά υποσχόμενο…
Αδαμαντία Παπαϊωάννου – Διαιτολόγος – Διατροφολόγος, MSc
