Ολοι έχουμε ανάγκες και επιθυμίες, άλλοτε πραγματικές και άλλοτε πλασματικές ή και επίπλαστες. Την ίδια στιγμή βιώνουμε και ανασφάλειες- φόβους μήπως και οι ανάγκες μας δεν πραγματωθούν. Πώς λοιπόν μπορούμε να διαχειριστούμε με τον καλύτερο τρόπο την ανάγκη μας να ικανοποιήσουμε τις ανάγκες μας;
Ειδικά στην εποχή που διανύουμε, η ανασφάλεια και η αβεβαιότητα αν θα καταφέρουμε να καλύψουμε ακόμα και τις βασικές μας ανάγκες και αν θα είμαστε ασφαλείς είναι πιο κυρίαρχες από ποτέ. Αρα οι ανάγκες μας μάς ορίζουν σε όλο το φάσμα της λειτουργίας μας… από τις πολύ βασικές μας ανάγκες όπως θα δούμε παρακάτω ως και τις πολύ υψηλής συχνότητας όπως αυτή της αυτοπραγμάτωσης. Συγκεκριμένα, ο Αβράαμ Μάσλοου, πατέρας της Ανθρωποκεντρικής Ψυχολογίας/Ψυχοθεραπείας, ιεράρχησε τις ανθρώπινες ανάγκες μορφοποιώντας τες σε μια πυραμίδα.
Στο 1o επίπεδο: Οι βιολογικές ανάγκες
Ξεκινώντας από τις βασικές βιολογικές/φυσιολογικές μας ανάγκες, όπως αυτές για τροφή, νερό, ύπνο και οξυγόνο, σεξ, αναπαραγωγή, ένδυση/υπόδηση, στέγαση, προστασία από κινδύνους. Για να προχωρήσουμε στο επόμενο επίπεδο της πυραμίδας θα πρέπει να έχουμε καλύψει/ εκπληρώσει το προηγούμενο επίπεδο, αλλιώς θα συνεχίσουμε να αγωνιζόμαστε να καλύψουμε αυτές τις ανάγκες.
Στο 2ο επίπεδο: Η ανάγκη για ασφάλεια
Το δεύτερο επίπεδο αφορά τις ανάγκες ασφάλειας, όπως εργασία, οικονομική επάρκεια και ασφάλεια, υγεία, περιουσία, νομική προστασία και διασφαλισμένη έννομη τάξη μέσα από τα κοινωνικά συστήματα.
Στο 3ο επίπεδο: Η ανάγκη να ανήκουμε…
Στο τρίτο επίπεδο βρίσκεται η ανάγκη να ανήκουμε, να είμαστε αποδεκτοί, να αγαπάμε και να μας αγαπούν. Εννοιες όπως η οικειότητα, η στοργή, η φιλία, η συντροφικότητα και η οικογένεια είναι τα ζητούμενα εφόσον έχουμε διασφαλίσει ότι οι ανάγκες του προηγούμενου επιπέδου έχουν ικανοποιηθεί και συνεχίζουν να ικανοποιούνται.
4ο επίπεδο: Η ανάγκη αυτοεκτίμησης
Στο τέταρτο επίπεδο συναντάμε τις ανάγκες της αυτοεκτίμησης, όπως προσωπική αναγνώριση και επιτυχία, κοινωνική καταξίωση, εκπλήρωση στόχων, φήμη, γνώση, δύναμη, επιρροή, ανεξαρτησία, ελευθερία. Οι ανάγκες αυτές μπορούν να χαρακτηριστούν «εγωκεντρικές», μια και αφορούν σε μεγάλο βαθμό το Εγώ του ατόμου.
Στην κορυφή: Η ανάγκη αυτοπραγμάτωσης
Στην κορυφή της πυραμίδας υπάρχουν οι ανάγκες αυτοπραγμάτωσης που σύμφωνα με τον Μάσλοου ελάχιστοι άνθρωποι καταφέρνουν να εκπληρώσουν. Ο όρος «αυτοπραγμάτωση» αφορά την πραγματοποίηση των ψυχικών και πνευματικών δυνατοτήτων του ατόμου καθώς και το αίσθημα πληρότητας/ολοκλήρωσης που προκύπτει από τη συγκεκριμένη κατάκτηση. Η αυτοπραγμάτωση εμπεριέχει την κατανόηση του εαυτού μας.
Την αυτογνωσία του ποιος αληθινά είναι ο καθένας μας, τι είναι αυτό που πραγματικά επιθυμεί και νιώθει, καθώς και ότι έχει εκπληρώσει τους στόχους του. Αυτό σημαίνει ότι έχει ελαχιστοποιήσει τους φόβους και τις ανασφάλειές του, δεν αισθάνεται ντροπή ή ενοχή, διαχειρίζεται τα πικρά του συναισθήματα, όπως π.χ. θυμός ή και μίσος, αποστροφή, απέχθεια, αποδέχεται τον εαυτό του και τους άλλους, και βλέπει την ανθρώπινη φύση ως εγγενώς καλή.
Η προσφορά προς τους άλλους και το κοινωνικό σύνολο, η παρακαταθήκη προς τις επόμενες γενιές, είναι ανάγκες που το άτομο αισθάνεται να εκπληρώσει. Η ψυχοσυναισθηματική ωριμότητα είναι το σταθερό ζητούμενο για την αυτοπραγματωμένη ζωή.
Φυσικά, καθένας από εμάς ντύνει καθεμία από αυτές τις ανάγκες με διαφορετικά «ενδύματα», χρώματα και ποιότητες στην πορεία της ζωής του και ψάχνει να βρει ή και να δημιουργήσει το δικό του ιδιοσυγκρασιακό νόημα της ζωής που είναι και το υπέρτατο ζητούμενο της αυτοπραγμάτωσης.
Προς την αυτοπραγμάτωση
Για πολλούς από εμάς η ζωή δεν είναι τόσο απλή και η πάλη για να εκπληρώσουμε τις ανάγκες μας συνεχής και με σκαμπανεβάσματα στην πορεία. Διαβάζοντας το άρθρο αυτό, ίσως έχετε προσπαθήσει να αναρωτηθείτε σε ποιο από αυτά τα επίπεδα βρίσκεστε. Οπου και να «κατατάξατε» τον εαυτό σας, οι παρακάτω ιδέες θεωρώ ότι είναι εξελικτικά χρήσιμες για να προοδεύσετε προς την αυτοπραγμάτωσή σας.
«Μια φορά υπάρχουμε, δεν υπάρχει τρόπος να υπάρξουμε δυο φορές και μάλλον δεν θα υπάρξουμε ξανά ποτέ» (Επίκουρος). Κι εγώ; Και εσύ που δεν εξουσιάζεις το αύριο, αναβάλλεις τη χαρά και την ικανοποίηση των όποιων αναγκών σου; Και η ζωή περνάει ανεκπλήρωτη, χαμένη μέσα στις αναβολές, και ο καθένας μας πεθαίνει «απασχολημένος». Η δράση μας είναι στο τώρα. Το εδώ και τώρα είναι το μόνο που έχουμε για να καλύψουμε τις ανάγκες μας. Αύριο μπορεί να προκύψουν άλλες και, είτε μπορούμε είτε όχι να τις καλύψουμε, οι προηγούμενες θα μείνουν ανεκπλήρωτες. Η συσσώρευση τέτοιων ανεκπλήρωτων αναγκών ακόμα κι αν έχουμε καλύψει άλλες σπουδαιότερες δημιουργεί απωθημένα και μας ψυχοπιέζει με τρόπους που δεν μπορούμε συνήθως να αντιληφθούμε, προκαλώντας ποικιλόμορφες συμπτωματολογίες.
Οι απαραίτητες ερωτήσεις στον εαυτό σας
Ερωτήσεις προς τον εαυτό μας και προβληματισμοί που χρειάζεται να απαντηθούν και να τις διαχειριστούμε επιτυχώς, όπως:
* Πώς βλέπετε τον εαυτό σας ως «αδύναμο» να ανταποκριθεί στην εκπλήρωση των αναγκών και στην κατάκτηση της αυτοπραγμάτωσής σας;
* Σε ποιον τομέα και για ποιον λόγο αντιμετωπίζετε τη μεγαλύτερη δυσκολία;
* Ποιοι περιορισμοί σάς δυσκολεύουν περισσότερο;
* Ποια είναι η συμπεριφορά ή η συνήθεια που θα θέλατε να αλλάξετε; Και θα σας βοηθήσει αυτό στην εκπλήρωση των αναγκών και στην κατάκτηση της αυτοπραγμάτωσής σας;
Μπορούν να μας εξυπηρετήσουν στην πραγμάτωση των αναγκών και στην αυτοπραγμάτωση του εαυτού μας!
Βάσω Μακαρώνη, κλινική ψυχολόγο, ψυχοθεραπεύτρια
