Αν βρίσκατε ένα πορτοφόλι, θα προσπαθούσατε να το επιστρέψετε; Δείτε τι έκαναν 17.000 άλλοι άνθρωποι.
Φανταστείτε το εξής: εργάζεστε σε μια βάρδια στο λόμπι ενός ξενοδοχείου, όταν κάποιος πλησιάζει τη ρεσεψιόν. Βρήκε ένα χαμένο πορτοφόλι στη γωνία, αλλά βιάζεται και δεν έχει χρόνο ψάξει παραπάνω το θέμα.
Κοιτάζοντας το πορτοφόλι βλέπετε ότι περιέχει ένα κλειδί, μια λίστα με ψώνια, περίπου 13 δολάρια και τρεις επαγγελματικές κάρτες που υποθέτετε ότι ανήκουν στον ιδιοκτήτη του πορτοφολιού.
Τι κάνετε στη συνέχεια; Και αυτή η απάντηση θα ήταν διαφορετική αν ήταν άδειο ή γεμάτο μετρητά;
Το 2019 οι επιστήμονες επινόησαν ένα έξυπνο τεστ ειλικρίνειας. Εσείς θα το περνούσατε;
Το τεστ του πορτοφολιού
Ερευνητές συγκρότησαν περισσότερα από 17.000 πανομοιότυπα διαφανή πλαστικά πορτοφόλια που περιείχαν μια επαγγελματική κάρτα και διαφορετικά ποσά μετρητών.
Στη συνέχεια ζήτησαν από μέλη της ερευνητικής τους ομάδας σε 40 χώρες να τα επιστρέψουν στη ρεσεψιόν ξενοδοχείων, ταχυδρομείων και άλλων δημόσιων χώρων, εξηγώντας κάθε φορά ότι «κάποιος πρέπει να το έχασε, αλλά βιάζομαι και πρέπει να φύγω. Μπορείτε, σας παρακαλώ, να το φροντίσετε;».
Αν οι άνθρωποι είναι ειλικρινείς, σκέφτηκαν οι επιστήμονες, θα έμπαιναν στον κόπο να απευθυνθούν στη διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου που αναγράφεται στην επαγγελματική κάρτα. Υπέθεσαν ότι η τοποθέτηση χρημάτων στο πορτοφόλι θα έκανε τους ανθρώπους λιγότερο πιθανό να το επιστρέψουν, επειδή το κέρδος θα ήταν μεγαλύτερο.
Μια δημοσκόπηση σε 279 «κορυφαίους ακαδημαϊκούς οικονομολόγους» συμφώνησε. Αλλά οι ερευνητές είδαν το αντίθετο. Οι άνθρωποι είχαν περισσότερες πιθανότητες να επιστρέψουν ένα πορτοφόλι όταν αυτό περιείχε μεγαλύτερο χρηματικό ποσό.
Καθώς τα αποτελέσματα έρχονταν από όλο τον κόσμο, οι ερευνητές συνέχισαν να βρίσκουν το ίδιο αποτέλεσμα. Σε 38 από τις 40 χώρες, οι άνθρωποι είχαν περισσότερες πιθανότητες να αναφέρουν ότι έλαβαν πορτοφόλια με χρήματα παρά χωρίς χρήματα. Και στις άλλες δύο, η μείωση των ποσοστών αναφοράς για τα πορτοφόλια με χρήματα δεν ήταν στατιστικά σημαντική.
Τι κρύβεται πίσω από όλη αυτή την ειλικρίνεια;
Οι ερευνητές προτείνουν δύο εξηγήσεις.
Πρώτον, απλά ο βασικός αλτρουισμός – το άτομο που αναφέρει ότι έλαβε ένα χαμένο πορτοφόλι μπορεί να νοιάζεται για τα συναισθήματα του αγνώστου που το έχασε. Αυτό φαίνεται και από τα πορτοφόλια που επιστράφηκαν ενώ είχαν μέσα μόνο ένα κλειδί. Ένα αντικείμενο που είναι σημαντικό μόνο για αυτόν που το έχασε.
Οι ερευνητές πιστεύουν ότι τα ευρήματά τους έχουν επίσης πολλά να κάνουν με το πώς βλέπουν οι άνθρωποι τον εαυτό τους – και οι περισσότεροι άνθρωποι δεν θέλουν να βλέπουν τον εαυτό τους ως «κλέφτη».
Όσο περισσότερα χρήματα περιέχει το πορτοφόλι, τόσο περισσότεροι άνθρωποι λένε ότι θα αισθάνονταν σαν κλοπή αν δεν επέστρεφαν το πορτοφόλι.
Η μελέτη δείχνει με έναν πολύ φυσικό, πειραματικό τρόπο ότι οι αποφάσεις μας σχετικά με την ανεντιμότητα δεν αφορούν μια ορθολογική ανάλυση κόστους-οφέλους, αλλά αυτό με το οποίο αισθανόμαστε άνετα από την άποψη των κοινωνικών κανόνων και πόσο μπορούμε να εκλογικεύσουμε τις αποφάσεις μας.
Τα ποσοστά με τα οποία οι άνθρωποι προσπάθησαν να επιστρέψουν τα πορτοφόλια διέφεραν πολύ ανά χώρα, παρόλο που η παρουσία χρημάτων στο πορτοφόλι σχεδόν πάντα αύξανε τις πιθανότητες. Στη Δανία, για παράδειγμα, οι ερευνητές είδαν να αναφέρεται πάνω από το 80% των πορτοφολιών με χρήματα. Στο Περού είδαν λίγο πάνω από το 10%.
Οι ερευνητές πιστεύουν ότι ο πλούτος θα μπορούσε να είναι ένας παράγοντας, αλλά χρειάζεται πολύ περισσότερη έρευνα για να εξηγηθούν οι διαφορές. Το πρόβλημα είναι ότι δεν ξέρουν πραγματικά αν ο πλούτος επηρεάζει την ειλικρίνεια ή συμβαίνει το αντίθετο. Αν η ειλικρίνεια συμβάλλει στον σχετικό πλούτο μιας χώρας.
Οι χώρες με υψηλότερα ποσοστά πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης είχαν επίσης περισσότερες πιθανότητες να δουν υψηλά ποσοστά αναφορών για χαμένα πορτοφόλια. Και μερικές φορές, η ειλικρίνεια ανταμείβεται. Σχεδόν όλοι οι άνθρωποι που ανέφεραν ένα χαμένο πορτοφόλι κράτησαν τα μετρητά ως αντάλλαγμα.
