Μια πρωτοποριακή μέθοδος «ξετυλίγει» εικονικά το καμένο υλικό και αναγνωρίζει τα σημάδια από το μελάνι – Κείμενο αρχαίου φιλοσόφου για την ευχαρίστηση αυτό που διαβάστηκε πρώτο
Αυτό που απέμεινε από την βιβλιοθήκη της πλούσιας βίλας στο Ερκουλάνεουμ (σ.σ. Ηράκλειον στα ελληνικά), κοντά στην αρχαία Πομπηία, είναι οι πάπυροι που κάηκαν από την έκρηξη του Βεζούβιου τον Αύγουστο του 79 μ.Χ. Είναι σε τόσο κακή κατάσταση ώστε, αν επιχειρούσε να ξετυλίξει κανένας το ρολό, ο πάπυρος θα καταστρεφόταν αμέσως.
Για τους αρχαιολόγους ήταν μια χαμένη υπόθεση, παρά την αγωνία τους να μάθουν τι έλεγαν τα έργα της μόνης ίσως βιβλιοθήκης που σώθηκε από τα ρωμαϊκά χρόνια.
Μέχρι σήμερα, που οι πρόσφατες εξελίξεις στην τεχνολογία της απεικόνισης και η τεχνητή νοημοσύνη μας έδωσαν πλέον τη δυνατότητα να διαβάσουμε τον καψαλισμένο πάπυρο. Και τι ευχάριστη έκπληξη: ένας επικούρειος φιλόσοφος αναρωτιέται για τις απολαύσεις της ζωής.
Οι πάπυροι εντοπίστηκαν κατά τις ανασκαφές στο Ερκουλάνεουμ από τον 18ο αιώνα σε μια πολυτελή κατοικία που θεωρείται ότι κάποτε ανήκε στον πεθερό του Ιούλιου Καίσαρα, αναφέρει ο Guardian.
Για το διάβασμα των παπύρων οργανώθηκε πέρυσι διαγωνισμός με έπαθλο 1 εκατ. δολαρίων, με υποστηρικτές εταιρείες τεχνολογίας από τη Σίλικον Βάλεϊ. Στόχος ήταν να διαβαστούν οι πάπυροι με προηγμένες μεθόδους αξονικής τομογραφίας και τη χρήση της τεχνητής νοημοσύνης.
Το διάβασμα έγινε σε δύο φάσεις. Πρώτα ελήφθησαν υψηλής ποιότητας απεικονίσεις σε αξονικό τομογράφο ενώ μετά χρειάστηκε να «ξετυλιχτούν» τα στρώματα του παπύρου, όπως ένα βιβλίο που έχει βραχεί και έχουν κολλήσει όλες οι σελίδες μεταξύ τους.
Επόμενο στάδιο ήταν η μηχανική εκμάθηση. Οι αλγόριθμοι έπρεπε να «μάθουν» να ξεχωρίζουν το μελάνι και τα σημάδια που αφήνει πάνω στον πάπυρο.
Τον περασμένο Οκτώβριο είχαμε την πρώτη επιτυχία. Διαβάσαμε καθαρά μία και μόνη λέξη «πορφύρας». Εννοούσε τα κοχύλια («πορφύρες») ή ήταν επίθετο («πορφυρές») και περιέγραφε μια άλλη λέξη; Δεν γνωρίζαμε ακόμη, αλλά φάνηκε ότι η μέθοδος ήταν πολλά υποσχώμενη.
Χρειάστηκαν ακόμη 20 ώρες δουλειάς την ημέρα τις επόμενες εβδομάδες για να προχωρήσει η αναγνώριση.
Σήμερα Δευτέρα ανακοινώθηκε ότι διαβάσαμε περίπου 2.000 γράμματα, δηλαδή μερικές εκατοντάδες λέξεις στα ελληνικά. Είναι αρκετές για να γνωρίζουμε τον συγγραφέα.
Το έργο πρέπει να είναι του Φιλόδημου, επικούρειου φιλοσόφου του 1ου αιώνα π.Χ. λέει ο φιλόλογος Ρόμπερτ Φάουλερ. Από όσο μπορούμε να διαβάσουμε, μας μιλά για τις πηγές της απόλαυσης, θέματα που άρεσαν στον Φιλόδημο. Η ευχαρίστηση που βιώνουμε από ένα συνδυασμό στοιχείων προέρχεται από μεγάλαα ή τα μικρά, αναρωτιέται ο συγγραφέας. Μας δίνει, δηλαδή, ευχαρίστηση αυτό που κυριαρχεί στο μείγμα ή αυτό που είναι σπάνιο και λίγο; Στο τέλος επιτίθεται και στους φιλοσοφικούς του αντιπάλους που «δεν λένε τίποτα για την ηδονή, ούτε γενικά ούτε ειδικά».
Η ίδια μέθοδος μπορεί να χρησιμοποιηθούν με τους οποίους τύλιγαν οι Αιγύπτιοι τις μούμιες. Γνωρίζουμε ότι τα κείμενα πάνω σε αυτούς τους παπύρους αφορούσαν την καθημερινότητα, από έγγραφα της διοίκησης μέχρι επιστολές πολιτών και σημειώσεις.
Τελικός στόχος είναι να διαβαστεί το 85% του παπύρου και, έπειτα, να αυτοματοποιηθεί η διαδικασία της ανάγνωσης με έμφαση στα πιο δύσκολα κομμάτια.
Ενθουσιασμένοι οι φιλόλογοι και παπυρολόγοι λένε ότι οι μέθοδος «αλλάζει εντελώς το παιχνίδι» και περιμένουν πότε θα διαβαστούν εκατοντάδες πάπυροι από το Ερκουλάνεουμ. Στη βίλα δεν έχουν τελειώσει οι ανασκαφές, οπότε πάντα μπορεί να περιμένουμε περισσότερα δείγματα. «Όταν αρχίσαμε να δουλεύουμε πάνω σε αυτό ειλικρινά δεν γνωρίζαμε αν θα δουλέψει», λένε και προσθέτουν ότι «αυτό που συνέβη ήταν μαγικό, δεν μπορεί να το περιγράψει κανένας διαφορετικά».
