Ο Ισθμός της Πρέσπας στη Φλώρινα το μοναδικό μέρος στον ελλαδικό χώρο όπου αναπτύσσεται το σαρκοφάγο υδρόβιο φυτό, που αρπάζει τα έντομα στον αέρα με ταχύτητα… Φόρμουλα
Είναι σχεδόν αόρατο, όπως το τέρας του Λοχ Νες. Οι επιστήμονες το ψάχνουν, αλλά δεν το εντοπίζουν, επίσης όπως συμβαίνει με το τέρας του Λοχ Νες. Πιάνει πολύ ψηλές ταχύτητες, όμοιες με αυτές των οδηγών της Φόρμουλα, όταν πατούν το γκάζι και δεν παίρνουν το πόδι από εκεί. Είναι απειλητικό, επικίνδυνο, απειλούμενο είδος κι εξαιρετικά σπάνιο είδος. Κι όμως… ανθίζει στην Πρέσπα της Φλώρινας και εντοπίστηκε χάρη στην επιμονή ενός βοτανικού, του Φανούρη-Νικόλαου Σακελλαράκη, συντονιστή του Flora Prespae Database και εξωτερικού συνεργάτη της Εταιρείας Προστασίας Πρεσπών.
Η Αλντροβάντα (Aldrovanda vesiculosa) είναι ένα υδρόβιο, σαρκοφάγο φυτό που αναπτύσσεται ανάμεσα στους καλαμιώνες και έχει εντοπιστεί μόνο στις όχθες της Μικρής Πρέσπας, στην οριογραμμή με τη Βόρεια Μακεδονία.
«Η Αλντροβάντα είναι ένα αυτόχθονο είδος της ελληνικής χλωρίδας, που καταγράφηκε για πρώτη φορά το 1908 από Βούλγαρο ερευνητή στην κοιλάδα του Αξιού, στα Γιαννιτσά, κι έκτοτε εξαφανίστηκε», είπε ο κ. Σακελλαράκης στη Voria.gr. Ο κάμπος των Γιαννιτσών αποξηράθηκε, μετατράπηκε σε ορυζώνες και η Αλντροβάντα χάθηκε για πάντα… ή έτσι τουλάχιστον πιστεύαμε.
Αρκετά χρόνια αργότερα, στις 14 Ιουλίου του 1984, ένας σπουδαίος βοτανικός, ο Γιώργος Παυλίδης, το εντόπισε στην περιοχή της Πρέσπας, το κατέγραψε και το έβαλε στη φυτοθήκη του, την οποία δώρισε αρχές του 2000 στην Εταιρεία Προστασίας Πρεσπών.
Το 2011 σε μια συνάντηση βοτανικών στις Πρέσπες, ο κορυφαίος στο είδος του, Σουηδός ερευνητής, Άρνεστ Στριντ, -ο Στριντ μελετά από το 1968 την ελληνική χλωρίδα- είδε την Αλντροβάντα στη φυτοθήκη και αποφάσισε να την ψάξει. Μπήκε σε μία βάρκα και μετά από ώρες εντόπισε το φυτό να επιπλέει στα ανοιχτά της Πρέσπας, στην περιοχή Φράγμα. Η αλήθεια είναι πως η Αλντροβάντα δεν βγαίνει στα ανοιχτά, λογικά παρασύρθηκε από το κύμα και έτσι βρέθηκε να επιπλέει στη λίμνη.
Στο πλαίσιο του έργου LIFE Prespa Waterbirds, που έχει σκοπό την κατανόηση της οικολογίας των κοινοτήτων καλαμιώνων, ο Φανούρης – Νικόλαος Σακελλαράκης πραγματοποίησε μια σειρά δειγματοληψιών και, ακολουθώντας τη διαδρομή του Στριντ, έψαξε για το μικρό σαρκοφάγο φυτό στο Φράγμα. Δεν βρήκε κάποιο ίχνος του, αλλά δεν το έβαλε κάτω. Γνωρίζοντας πως αγαπά να κρύβεται στους καλαμιώνες, επέστρεψε στην περιοχή του Ισθμού και το εντόπισε καλά χωμένο μέσα στα καλάμια.
Ποια είναι όμως η Αλντροβάντα και γιατί προκαλεί τόσο πολύ το ενδιαφέρον των ειδικών; Στην Ελλάδα υπάρχουν πάνω από 15 είδη σαρκοφάγων φυτών, διάσπαρτα σε όλο τον ηπειρωτικό κορμό. Η Αλντροβάντα είναι από τα λίγα καθαρά υδρόβια, ενώ απαντάται μόνον στην Πρέσπα.
Πρόκειται για ένα μικρό φυτό, πράσινου χρώματος, που φέρει πάνω του μικροσκοπικές παγίδες, μερικών χιλιοστών, αόρατες από το ανθρώπινο μάτι. Όταν μία προνύμφη καθίσει πάνω στην παγίδα η Αλντροβάντα την κλείνει με μια ταχύτητα… αστρονονομική, σχεδόν 10-20 μιλισεκόντ, και την καταπίνει. «Καταγράφει έτσι μια από τις πιο γρήγορες κινήσεις στο φυτικό βασίλειο», σημειώνει ο κ. Σακελλαράκης, προσθέτοντας πως τρέφεται με μικροσκοπικές προνύμφες και ζωοπλαγκτόν. Ανθίζει και αναπαράγεται ως κλώνος αρκεί να βρει τις ιδανικές για το είδος συνθήκες. Φέτος μάλιστα ήταν μια από τις καλές υδρολογικά χρονιές κι έτσι εκτιμάται ότι αυξήθηκε ο αριθμός των φυτών.
Η έρευνα για το είδος αυτό παρουσιάστηκε από τον κ. Σακελλαράκη στο πρόσφατο 18ο Πανελλήνιο Επιστημονικό Συνέδριο της Ελληνικής Βοτανικής Εταιρείας, που έγινε στη Θεσσαλονίκη, προκαλώντας το ενδιαφέρον της επιστημονικής κοινότητας, κυρίως λόγω της σπανιότητας εντοπισμού. «Η έρευνά μας εντόπισε 8 νέες τοποθεσίες για την Aldrovanda vesiculosa L., στο βόρειο τμήμα της Μικρής Πρέσπας, κυρίως στην περιοχή της Βρωμολίμνης. Αντίθετα με προηγούμενες υποθέσεις το είδος εντοπίζεται κυρίως σε καλαμιώνες, παρά σε ανοιχτά νερά, επωφελούμενο κυρίως από τη σκιά που παρέχουν τα ψηλά ελόφυτα», ανέφερε ο κ. Σακελλαράκης.
Πρότεινε δε, επειδή είναι τρωτό και απειλούμενο είδος, «να καταταχθεί ως Κρισίμως Κινδυνεύον είδος στην Ελλάδα». Κι αυτό γιατί απειλείται από τις έντονες διακυμάνσεις της στάθμης του νερού στη Μικρή Πρέσπα, αλλά και από ακραία φαινόμενα ξηρασίας που υποβαθμίζουν το κύριο ενδιαίτημά του, ενώ απειλείται και από την εισβολή ξενικών χωροκατακτητικών ειδών.
Ως είδος η Aldrovanda είχε ευρύτερη εξάπλωση σε διάφορες ηπείρους, όπως την Ευρώπη, την Ασία, την Αφρική και την Αυστραλία, αλλά οι πληθυσμοί της έχουν μειωθεί σημαντικά λόγω διαφόρων ανθρωπογενών πιέσεων.
Η μείωση αυτή αποδίδεται κυρίως στην απώλεια ενδιαιτημάτων, εξαιτίας της αποξήρανσης υγροτόπων, της ρύπανσης και του ευτροφισμού. Επιπλέον, σύμφωνα με τον κ. Σακελλαράκη, η κλιματική αλλαγή αποτελεί σημαντική απειλή, καθώς οι αλλαγές στα εποχιακά επίπεδα νερού και στις θερμοκρασίες μπορούν να την επηρεάσουν άμεσα, όπως π.χ. την αναπαραγωγική επιτυχία, όσο και έμμεσα, π.χ. με την απώλεια ενδιαιτήματος.
*Οι φωτογραφίες παραχωρήθηκαν από τον κ. Φανούρη-Νικόλαο Σακελλαράκη
