Την ώρα που η τοπική κοινότητα της Καστοριάς εκφράζει ανησυχίες για την ποιότητα του νερού, νέος έλεγχος της Δημοτικής Επιχείρησης Ύδρευσης και Αποχέτευσης εντόπισε αυξημένες συγκεντρώσεις τετραχλωροαιθένιου σε άλλη πηγή της περιοχής.
Πριν από τρεις εβδομάδες, το inside story δημοσίευσε ένα ρεπορτάζ σχετικά με τον εντοπισμό τριχλωροαιθενίου και τετραχλωροαιθενίου σε γεώτρηση της Δημοτικής Επιχείρησης Ύδρευσης και Αποχέτευσης Καστοριάς (ΔΕΥΑΚ), η οποία υδροδοτούσε το Δισπηλιό, έναν οικισμό λίγο έξω από την πόλη. Καθώς οι επικίνδυνοι για την υγεία ρυπαντές βρέθηκαν σε συγκεντρώσεις πάνω από τα επιτρεπόμενα όρια, το περασμένο καλοκαίρι η ΔΕΥΑΚ έκρινε το νερό ακατάλληλο για ανθρώπινη κατανάλωση και διέκοψε την υδροδότηση από την πηγή. Παρά τα μέτρα, η τοπική κοινότητα εξέφρασε τις ανησυχίες της ότι οι εν λόγω χημικές ουσίες βρίσκονταν στο νερό που κατανάλωναν πολύ πριν τη διακοπή χρήσης της πηγής. Σήμερα το inside story επανέρχεται με νέο ρεπορτάζ, όπου παρουσιάζονται στοιχεία που δείχνουν ότι η υπόθεση λαμβάνει ακόμα μεγαλύτερες διαστάσεις.
Σύμφωνα με επιβεβαιωμένες πληροφορίες, στα τέλη Φεβρουαρίου η ΔΕΥΑΚ προχώρησε σε δειγματοληψία για να ελέγξει την ποιότητα του νερού σε μία άλλη πηγή της περιοχής, ονόματι Μπέης Μπουνάρ. Η εν λόγω πηγή χρησιμοποιείται επικουρικά για την υδροδότηση της Καστοριάς, όταν αυξάνονται οι ανάγκες για πόσιμο νερό, κυρίως κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού. Τα αποτελέσματα από τον έλεγχο έφτασαν στα χέρια των ανθρώπων της ΔΕΥΑΚ στις αρχές Μαρτίου, οπότε διαπιστώθηκε ότι και σε αυτήν την πηγή υπήρξε υπέρβαση της τιμής του τετραχλωροαιθενίου, μίας ουσίας που έχει χαρακτηριστεί από την επιστημονική κοινότητα ως «πιθανώς καρκινογόνος». Η ουσία εντοπίστηκε σε τιμή 14 mg/l, την ώρα που το ανώτατο όριο είναι 10 mg/l.
Είναι αξιοσημείωτο πως, όταν η ΔΕΥΑΚ έμαθε για τη ρύπανση της πηγής, δεν προχώρησε σε κάποια ανακοίνωση. «Αν και τους τελευταίους μήνες έχουν κλείσει ήδη δύο γεωτρήσεις λόγω εντοπισμού επικίνδυνων ουσιών, η ΔΕΥΑΚ δεν θεώρησε αναγκαίο να μας ενημερώσει για τη ρύπανση μίας ακόμα πηγής, η οποία μάλιστα υδροδοτεί την πόλη της Καστοριάς», είπε στο inside story ο Αντώνης Παραράς, δημοσιογράφος και κάτοικος της περιοχής. «Εγώ έμαθα για το πρόβλημα από το ρεπορτάζ, όταν αξιόπιστες πηγές μου είπαν ότι η ΔΕΥΑΚ έχει στο συρτάρι της στοιχεία που δείχνουν ότι το νερό είναι ακατάλληλο για ανθρώπινη κατανάλωση και στην πηγή Μπέης Μπουνάρ. Όταν φέραμε την είδηση στη δημοσιότητα, μόνο τότε η ΔΕΥΑΚ αναγκάστηκε να τοποθετηθεί δημόσια και να μάθουμε ότι ο πρόεδρός της Στέλιος Φουλιράς, ανέφερε και αυτές τις μετρήσεις στον εισαγγελέα που διερευνά έτσι κι αλλιώς την υπόθεση. Το ερώτημα είναι: αν εμείς δεν προχωρούσαμε σε δημοσίευση του ζητήματος, η ΔΕΥΑΚ θα μας ενημέρωνε;».
Μετά την ανακίνηση του θέματος στα τοπικά μέσα, η ΔΕΥΑΚ εξέδωσε ανακοίνωση, όπου ανέφερε: «Ως προς το θέμα προσβολής της πηγής Μπέης Μπουνάρ από τον οργανικό ρύπο τετραχλωροαιθένιο σας γνωρίζουμε τα ακόλουθα: Στην πηγή που υδροδοτούσε επικουρικά την πόλη της Καστοριάς, κατά την τακτική της παρακολούθηση, διαπιστώθηκε υπέρβαση του ανώτατου επιτρεπτού ορίου της τιμής του τετραχλωροαιθενίου (14 mg/l με όριο τα 10 mg/l). Άμεσα, σταμάτησε η λειτουργία του αντλιοστασίου της πηγής. Από τα αποτελέσματα των αντίστοιχων (μέτρηση ίδιας ημέρας) παρακολουθήσεων στο δίκτυο ύδρευσης της πόλης της Καστοριάς, δεν διαπιστώθηκε υπέρβαση του ανώτατου επιτρεπτού ορίου της τιμής του τετραχλωροαιθενίου, και συγκεκριμένα η τιμή στο δίκτυο ήταν 1,4 mg/l με όριο τα 10 mg/l. Ως εκ τούτων, το νερό της πόλης της Καστοριάς πληροί τις προδιαγραφές της κείμενης νομοθεσίας και κρίνεται απόλυτα ασφαλές προς πόση και κάθε χρήση».
«Στην αργοπορημένη ανακοίνωσή της, η ΔΕΥΑΚ δεν ανέφερε αν το διάστημα από τις 25 Φεβρουαρίου (όταν έκανε τη δειγματοληψία στην εν λόγω πηγή) έως τις 5 Μαρτίου (όταν πήρε τα αποτελέσματα των ελέγχων που έδειχναν τη ρύπανση του νερού) οι κάτοικοι ήπιαν από το μολυσμένο νερό της πηγής», είπε από την πλευρά του ο κ. Παραράς. «Μέχρι σήμερα, ούτε ο πρόεδρος, ούτε κάποιο άλλο στέλεχος της ΔΕΥΑΚ προχώρησε σε κάποια σαφή δήλωση για το αν υδροδοτήθηκε η περιοχή από το μολυσμένο νερό». Σε συνέντευξη που παραχώρησε σε τοπικό μέσο, ο Στέλιος Φουλιράς, πρόεδρος της ΔΕΥΑΚ, είπε: «Μπορει να υδροδοτήθηκε μία-δυο ώρες, δεν μπορώ να είμαι 100% σίγουρος με βάση τα στοιχεία που έχω τώρα στη διάθεσή μου».
Σε ερώτηση του inside story προς τον κ. Φουλιρά για το αν η ΔΕΥΑΚ έχει σαφή εικόνα σχετικά με την κατανάλωση νερού από τους πολίτες από τη μολυσμένη πηγή κατά την περίοδο της ρύπανσης, απάντησε τα εξής: «Το νερό στο δίκτυο ήταν καθαρό, αφού εκεί η τιμή του τριχλωροαιθενίου ήταν 1,4 μg/l με όριο τα 10 mg/l. Αυτή τη στιγμή και η πηγή Μπέης Μπουνάρ είναι πεντακάθαρη». Το inside story επανήλθε με ερώτηση για το αν έχει ανοίξει ξανά η πηγή και ο κ. Φουλιράς απάντησε ότι «δεν είναι ανοιχτή, αλλά είναι πεντακάθαρη». Όταν ρωτήσαμε ξανά πώς είναι δυνατόν η πηγή να είναι καθαρή, όταν τα αποτελέσματα από τους ελέγχους προ λίγων ημερών έδειχναν τα επίπεδα του τριχλωροαιθενίου πάνω από το επιτρεπτό όριο, ο κ. Φουλιράς είπε ότι «τώρα πήραμε και νέα αποτελέσματα». Μετά από την παραπάνω σύντομη στιχομυθία, ο πρόεδρος της ΔΕΥΑΚ αρνήθηκε να μας δώσει περισσότερες πληροφορίες σχετικά με την υπόθεση.
«Αυτή η κατάσταση με τις ανακοινώσεις και τις δηλώσεις που από τη μας λένε ότι “υπάρχει ρύπανση στην πηγή” και από την άλλη μας λένε ότι “δεν υπάρχει ρύπανση στην πηγή”, το μόνο που καταφέρνει είναι να απαξιώνει τις αρχές στα μάτια των πολιτών, οι οποίοι πλέον αδυνατούν να εμπιστευτούν τους αρμοδίους», σχολίασε ο κ. Παραράς. «Πολλές οικογένειες στην Καστοριά και τη γύρω περιοχή, ανάμεσα στις οποίες και η δική μου, δεν πίνουν νερό από τη βρύση και προσφεύγουν στη λύση των εμφιαλωμένων νερών. Δεν μπορούμε να παίζουμε με ένα τόσο σοβαρό ζήτημα δημόσιας υγείας».
Η τοπική κοινότητα δεν θέλει να μάθει μόνο για το αν το νερό που πίνει είναι ασφαλές. Θέλει να μάθει και ποιος έχει προκαλέσει τη ρύπανση στις διάφορες πηγές της περιοχής. H απάντηση όμως σε αυτό το ερώτημα μάλλον θα αργήσει να δοθεί, όπως προκύπτει από την επικοινωνία που είχε το inside story με τον Σωτήρη Αδαμόπουλο, Αντιπεριφερειάρχη Καστοριάς: «Όταν ενημερωθήκαμε από τη ΔΕΥΑΚ σχετικά με τη ρύπανση του νερού στο Δισπηλιό, η περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας δεσμεύτηκε ως αρμόδια αρχή να κάνει μία έρευνα, ώστε να δούμε πώς φτάσαμε σε αυτή τη ρύπανση και ποιες μπορεί να είναι οι πηγές της», είπε ο κ. Αδαμόπουλος στο inside story.
«Οι ρυπαντές που εντοπίστηκαν χρησιμοποιούνται κυρίως σε βυρσοδεψεία και καθαριστήρια δερμάτων. Γι’ αυτόν τον λόγο, το τμήμα ανάπτυξης της Περιφερειακής Ενότητας Καστοριάς κάνει πιο εντατικούς ελέγχους σε επιχειρήσεις που κάνουν χρήση τέτοιου είδους ουσιών. Αν και θα πάρει χρόνο η έρευνα για τον εντοπισμό των υπευθύνων, μέχρι τώρα σε κάποιες επιχειρήσεις εντοπίστηκαν προβλήματα σχετικά με τη χρήση τέτοιων ουσιών στα εισερχόμενα και τα εξερχόμενά τους, όπου και επιβλήθηκαν πρόστιμα. Τα προβλήματα αφορούσαν στον τρόπο διαχείρισης χημικών ουσιών, για παράδειγμα μία εταιρεία μπορεί να διατηρούσε στην αποθήκη της διαλύτες που από τη νομοθεσία θα έπρεπε να είχε ανακυκλώσει νωρίτερα. Εκτός από αυτές τις περιπτώσεις, χρειάζεται μεγαλύτερη έρευνα, καθώς μετά την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων της ρύπανσης από τις δειγματοληψίες, δεν ξέρουμε κατά πόσο βυρσοδεψεία, καθαριστήρια ή άλλες επιχειρήσεις απομάκρυναν χημικές ουσίες από τον χώρο τους, ώστε να μην συνδεθούν με την ευθύνη της ρύπανσης. Γι’ αυτόν το λόγο δημιουργήσαμε μία επιτροπή, το πόρισμα της οποίας θα καθορίσει τον τρόπο με τον οποίο θα γίνει η έρευνα για τον συνολικό έλεγχο της κατάστασης του υδροφόρου ορίζοντα και των πηγών της ρύπανσης».
Εκτός από την έρευνα για τις αιτίες της ρύπανσης, ο Αντιπεριφερειάρχης Καστοριάς είπε ότι «η Περιφέρεια έχει έρθει σε συζητήσεις με τη ΔΕΥΑΚ και την τοπική αυτοδιοίκηση, ώστε να τοποθετηθούν φίλτρα και να εντατικοποιηθούν οι έλεγχοι για την άμεση αντιμετώπιση του προβλήματος της ρύπανσης, ενώ μακροπρόθεσμα εξετάζεται και η εκπόνηση έργων για την υδροδότηση της πόλης από την άλλη πλευρά της Καστοριάς, στη λεγόμενη πηγή της Κορομηλιάς. Ωστόσο, αυτό που με ανησυχεί είναι μήπως αργά ή γρήγορα εντοπιστεί ρύπανση και σε αυτό το σημείο. Αν το ενδεχόμενο αυτό αποδειχθεί αληθινό, τότε θα έχουμε τεράστιο πρόβλημα».
Το inside story επικοινώνησε και με το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, ζητώντας ενημέρωση σχετικά με τον τρόπο που έχει αντιμετωπιστεί μέχρι σήμερα η κατάσταση. Το υπουργείο Περιβάλοντος μας είπε ότι είναι ενήμερο, αλλά την ειδική αρμοδιότητα την έχει η Περιφέρεια. Συγκεκριμένα μας είπαν τα εξής:
«Το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας έχει λάβει γνώση του προβλήματος ήδη από το καλοκαίρι του 2018. Από τότε υπάρχει μία σταθερή επικοινωνία μεταξύ της Γενικής Γραμματείας Υδάτων του ΥΠΕΝ και των Διευθύνσεων Υδάτων και Υγείας της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Δυτικής Μακεδονίας. Σύμφωνα με την νομοθεσία για την τοπική αυτοδιοίκηση και τη διαχείριση των υδάτινων πόρων, οι αρμοδιότητες επιμερίζονται μεταξύ της κρατικής διοίκησης και των περιφερειών. Η Γενική Γραμματεία Υδάτων έχει την ευθύνη χάραξης της στρατηγικής προστασίας και διαχείρισης των υδάτων, ενώ οι περιφέρειες την υλοποίηση του στρατηγικού σχεδιασμού. Ο έλεγχος της διαχείρισης υπόγειων και αρδευτικών υδάτων, καθώς και ο έλεγχος των σημειακών και διάχυτων εκπομπών ρύπων στα ύδατα ασκείται από την περιφέρεια και τους δήμους. Στα τέλη του 2017 το ΥΠΕΝ έβγαλε για όλες τις περιφέρειες τα Σχέδια Διαχείρισης Λεκανών Απορροής Ποταμών (ΣΔΛΑΠ), για να επιτευχθούν οι στόχοι που θέτει η κοινοτική νομοθεσία, δηλαδή η προστασία, η διατήρηση και η αποκατάσταση της καλής κατάστασης σε όλα τα επιφανειακά και υπόγεια υδατικά συστήματα. Όσον αφορά στα ποιοτικά χαρακτηριστικά του οικισμού Δισπηλιού Καστοριάς, τον Δεκέμβριο του 2017 στο σχετικό ΣΔΛΑΠ αναφέρεται ότι με βάση μετρήσεις της περιόδου 2013-2015 το υπόγειο υδατικό σύστημα Καστοριάς εμφανίζει καλή χημική και ποιοτική κατάσταση. Για τις ουσίες τριχλωροαιθένιο και τετραχλωροαιθένιο, δεν υπάρχουν διαθέσιμες μετρήσεις στο σχέδιο γι’ αυτήν την περίοδο. Οι μετρήσεις του νερού συνεχίζονται και το ΥΠΕΝ συνεχίζει να ερευνά το θέμα και βρίσκεται σε επικοινωνία με όλους τους αρμόδιους φορείς, καθώς και τον Συνήγορο του Πολίτη, επιστολή του οποίου για το θέμα του Δισπηλιού φιλοξένησε σε προηγούμενο ρεπορτάζ του inside story. Σε γενικότερο πλαίσιο, το ΥΠΕΝ και η πολιτεία δίνουν ιδιαίτερη σημασία στην προστασία του νερού, με φόντο μάλιστα και τη συνταγματική αναθεώρηση και την προσθήκη στο άρθρο 21 ειδικής διάταξης για το νερό, σύμφωνα με την οποία “προς την κατεύθυνση κατοχύρωσης του δημόσιου ελέγχου των βασικών κοινωνικών αγαθών, όπως το νερό και η ηλεκτρική ενέργεια, ώστε τα δίκτυα διανομής τους να υπόκεινται σε καθεστώς δημόσιας υπηρεσίας και να τελούν σε δημόσιο έλεγχο και προς την κατεύθυνση κατοχύρωσης των κοινών αγαθών”».
Οι εξαγγελίες της αυτοδιοίκησης και κεντρικής διοίκησης, ωστόσο, δεν πείθουν αρκετούς από τους κατοίκους της περιοχής. «Οι Αρχές δείχνουν μία απάθεια μπροστά στην αντιμετώπιση του προβλήματος, καθώς δείχνουν να φοβούνται να θέσουν τον δάκτυλον εις τον τύπον των ήλων», είπε στο inside story o Δημήτρης Ιατρίδης, κάτοικος Καστοριάς και εκδότης της εφημερίδας Καστοριανή Εστία, που έχει παρακολουθήσει από κοντά το ζήτημα της ρύπανσης του νερού στο Δισπηλιό και την ευρύτερη της Καστοριάς.
«Κατά μία ερμηνεία, αυτό ενδέχεται να οφείλεται στα ισχυρά πολιτικά και οικονομικά συμφέροντα που υπάρχουν στην περιοχή. Με αυτό εννοώ ότι από τις μέχρι τώρα ενδείξεις φαίνεται ότι η αιτία της ρύπανσης συνδέεται με την κατεργασία δερμάτων από τα ντόπια βυρσοδεψεία και τους γουνοπαραγωγούς, οι οποίοι, ωστόσο, έχουν ισχυρά οικονομικά και πολιτικά ερείσματα στην τοπική κοινωνία. Ίσως αυτό να εξηγεί τον λόγο για τον οποίον οι Αρχές δείχνουν άβουλες και πίσω από τις εξελίξεις. Σε αυτό το πλαίσιο μάλλον πρέπει να κινητοποιηθούν πιο ενεργά οι πολίτες, καθώς τα αποτελέσματα από την πιθανή κατανάλωση μολυσμένου νερού σήμερα θα φανούν στην υγεία μας στο μέλλον. Πρόκειται για μία ασύμμετρη απειλή που μετά από χρόνια θα δούμε τις πραγματικές επιπτώσεις της. Πρέπει να δράσουμε σε άμεσο χρόνο. Και αυτό γιατί αν η ρύπανση του νερού εξαπλωθεί και σε άλλες πηγές, μάλλον η μόνη λύση θα είναι να εγκαταλείψουμε την Καστοριά».
Θοδωρής Χονδρόγιαννος – Inside Story
