Η Κλινική Διαιτολόγος-Διατροφολόγος, Δέσποινα Μαρσέλου, με εξειδίκευση στα αυτοάνοσα και μετεκπαίδευση στη φυτοφαγία, μας δείχνει τις νέες έρευνες που αφορούν τη φυτοφαγία και πόσο μπορεί να μας ωφελήσει στη υγεία μας.
Ολοένα και περισσότερες έρευνες πραγματοποιούνται στην plant-based διατροφή αποδεικνύοντας τα οφέλη της στη συνολική υγεία, κάτι που παρακινεί πολλούς –κυρίως χορτοφάγους ή vegan- να στραφούν τελικά προς αυτό το πρότυπο διατροφής. Ειδικά για όσους ασπάζονται τη vegan φιλοσοφία, η plant-based διατροφή είναι μια πιο εύκολη μετάβαση, αφού το μόνο που έχουν να κάνουν είναι να βγάλουν από τις διατροφή τους τις επεξεργασμένες φυτικές τροφές.
Εκτός, όμως, από το θετικό feedback που λαμβάνω ως Διαιτολόγος-Διατροφολόγος από όσους εφαρμόζουν τη φυτοφαγία, οι έρευνες έρχονται να επιβεβαιώσουν.
Τα αποτελέσματα μελετών από την Ολλανδία, τη Βραζιλία και τις Ηνωμένες Πολιτείες που παρουσιάζονται στο Nutrition 2018 έδειξαν ξεκάθαρα οφέλη που σχετίζονται με φυτοφαγικού τύπου διατροφή, αλλά ταυτόχρονα έδωσαν βάση στην ποιότητα των τροφών. Αν και χρειάζονται ακόμη περαιτέρω εκτίμηση και αξιολόγηση, τα πρώιμα αποτελέσματα έδειξαν τα εξής:
Χορτοφαγία και καρδιαγγειακές παθήσεις
Η ολλανδική έρευνα που επικεντρώθηκε σε περίπου 6.000 συμμετέχοντες βρήκε ότι όσοι κατανάλωναν μεγαλύτερη αναλογία φυτικής πρωτεΐνης σε σχέση με τη ζωική πρωτεΐνη παρουσίαζαν μικρότερο κίνδυνο καρδιαγγειακών παθήσεων αργότερα στη ζωή. Η βραζιλιάνικη μελέτη που πραγματοποιήθηκε σε περίπου 4.500 χιλιάδες ανθρώπους κατέληξε ότι όσοι ακολουθούσαν διατροφή πλούσια σε plant-based πρωτεΐνη, είχαν 60% μικρότερη πιθανότητα συσσώρευσης πλάκας στη αρτηρίες της καρδιάς, από αυτούς που η διατροφής τους ήταν πλούσια σε ζωική πρωτεΐνη. Επίσης, μελέτη σε συμμετέχοντες από τη νότια Ασία που κατοικούσαν στις Ηνωμένες Πολιτείες έδειξε ότι η χορτοφαγία συνδεόταν με μικρότερο κίνδυνο εμφάνισης διαβήτη και καρδιοπαθειών. Σε σχέση, μάλιστα, με τους ομογενείς τους παμφάγους, οι Νοτιοασιάτες παρουσίασαν μικρότερες διαστάσεις στη μέση, χαμηλότερο κοιλιακό λίπος, χαμηλότερη χοληστερόλη και σάκχαρο, όπως και χαμηλότερο Δείκτη Μάζας Σώματος. Συν τοις άλλοις, όσοι κατανάλωναν κυρίως φυτική πρωτεΐνη είχαν μικρότερη πιθανότητα να πάρουν βάρος και μικρότερο δείκτη θνητότητας.
Η ποιότητα των τροφών μετράει
Σε διαφορετική μελέτη, ερευνητές από τη Σχολή Δημόσιας Υγείας του Χάρβαρντ εξέτασαν αν υπάρχει διασύνδεση μεταξύ της υγιεινής διατροφής με υγιεινές plant-based τροφές και της μειωμένης πρόσληψης βάρους. Με δεδομένα από περισσότερους από 125 χιλιάδες ενήλικες σε περίοδο 4 ετών, η ερευνητική ομάδα βρήκε πως όσοι κατανάλωναν υψηλής ποιότητας φυτικές τροφές, όπως ξηρούς καρπούς, ολική άλεση, λαχανικά και φρούτα, είχαν μικρότερη πιθανότητα να πάρουν βάρος σε σχέση με όσους κατανάλωναν πολλές επεξεργασμένες τροφές. Σύμφωνα, μάλιστα, με την ερευνητική ομάδα του Friedman School of Nutrition Science and Policy του Πανεπιστημίου Tufts, η οποία μελέτησε σχεδόν 30.000 συμμετέχοντες στις Ηνωμένες Πολιτείες, η ποιότητα των plant-based τροφών φαίνεται πως είναι πιο σημαντική από την ποιότητα των ζωικών τροφών όσον αφορά την υγεία μας. Συγκεκριμένα, άνθρωποι με χρόνιες παθήσεις που στράφηκαν σε υψηλής ποιότητας φυτικές τροφές βρέθηκε ότι ωφελήθηκαν περισσότερο από τον γενικό πληθυσμό, ενώ σε ένα γενικότερο πλαίσιο, η διατροφή με ποιοτικές plant-based τροφές παρουσίασε 30% χαμηλότερο δείκτη θνητότητας, κάτι που δεν φάνηκε με την κατανάλωση τροφών ζωικής προέλευσης.
Ποια είναι τα συνολικά οφέλη από την plant-based διατροφή
Ο στόχος μας όσον αφορά τις διατροφικές επιλογές μας, θα έπρεπε να είναι πρώτα απ’ όλα η βελτίωση της υγείας μας, κάτι που προκύπτει από έρευνες που έχουν πραγματοποιηθεί όπως οι παρακάτω.
Σχετικά με την παχυσαρκία, έπειτα από ανασκόπηση 87 δημοσιευμένων ερευνών στο Nutrition Reviews, η χορτοφαγική και vegan διατροφή βρέθηκε ότι είναι άκρως αποτελεσματική για την απώλεια βάρους, ενώ όσοι ακολουθούσαν τέτοιους είδους διατροφή, παρουσίαζαν μικρότερους δείκτες καρδιαγγειακών παθήσεων, αρτηριακής πίεσης, διαβήτη και παχυσαρκίας. Συν τοις άλλοις, η vegan διατροφή οδήγησε στην καύση περισσότερων θερμίδων μετά τα γεύματα σε αντίθεση με άλλους τύπους διατροφής όπου «καίγονται» λιγότερες θερμίδες καθώς η τροφή αποθηκεύεται ως λίπος. Ο κύριος λόγος είναι ότι μια plant-based διατροφή είναι χαμηλή σε ενεργειακή πυκνότητα και υψηλή σε σύνθετους υδατάνθρακες, φυτικές ίνες και νερό, αυξάνοντας τον κορεσμό και την κατανάλωση ενέργειας κατά τη χαλάρωση.
Ο διαβήτης είναι άλλο ένα πρόβλημα που η plant-based διατροφή μπορεί να δώσει πλεονέκτημα. Σύμφωνα με το Adventist Health Studies, οι χορτοφάγοι έχουν συνολικά 50% μικρότερο κίνδυνο να παρουσιάσουν διαβήτη από τους μη χορτοφάγους, με μελέτη του 2008 να δείχνει ότι όσοι δεν ακολουθούν χορτοφαγικό τρόπο διατροφής παρουσιάζουν 74% μεγαλύτερη πιθανότητα ανάπτυξης διαβήτη σε περίοδο 17 χρόνων. Σύμφωνα με τις έρευνες, μια plant-based διατροφή με χαμηλά λιπαρά μπορεί να βοηθήσει στην πρόληψη, αλλά και τη θεραπεία διαβήτη, πιθανόν βελτιώνοντας την ευαισθησία στην ινσουλίνη και μειώνοντας την αντίσταση στην ινσουλίνη.
Στις καρδιαγγειακές παθήσεις, σύμφωνα με την Lifestyle Heart Trial, το 82% των ασθενών με διαγνωσμένες καρδιαγγειακές παθήσεις που ακολούθησαν πρόγραμμα φυτοφαγικής διατροφής, παρουσίασαν κάποιο ποσοστό μείωσης της αθηροσκλήρωσης μέσα σε ένα έτος. Στην plant-based διατροφή που ακολούθησαν οι ασθενείς, το 10% των θερμίδων προήλθαν από λιπαρά, το 15-20% από πρωτεΐνη, το 70-75% από υδατάνθρακες και η χοληστερόλη μειώθηκε στα 5mg την ημέρα. Σύμφωνα με την Lyon Diet Heart Study, η ομάδα ασθενών που ακολούθησε μεσογειακή διατροφή με πολλές φυτικές τροφές, φρούτα, λαχανικά και ψάρι αντί για κρέας, με λιπαρά μόνο από ελαιόλαδο και λάδι κανόλα , παρουσίασε 73% μείωση στα αγγειακά επεισόδια και 70% μείωση σε θνητότητα κάθε αιτίας. Διαφορετική ανάλυση 5 μελετών δημοσιευμένη στο journal Public Health Nutrition, έδειξε επίσης ότι υπήρξε 24% μείωση στον δείκτη θνητότητας λόγω επεισοδίων καρδιακής ισχαιμίας στους χορτοφάγους σε σχέση με όσους κατανάλωναν κρέας. Ο μειωμένος αυτός κίνδυνος μπορεί να σχετίζεται με χαμηλότερα επίπεδα χοληστερόλης που παρουσιάζονται σε όσους καταναλώνουν λιγότερο κρέας. Το κλειδί, βέβαια, είναι πάντα η υγιεινή και ισορροπημένη διατροφή, καθώς και μια vegan ή χορτοφαγική διατροφή μπορεί να μην είναι ισορροπημένη και να περιλαμβάνει πολλές επεξεργασμένες τροφές.
Η ισορροπημένη χορτοφαγική διατροφή σχετίζεται επίσης και με χαμηλότερη συστολική και διαστολική αρτηριακή πίεση, ενώ η ιαπωνική δίαιτα, δηλαδή plant-based και χαμηλής περιεκτικότητας σε νάτριο, μειώνει σημαντικά τη συστολική αρτηριακή πίεση.
Τέλος, η επίδραση αυτού του τύπου διατροφής σε εγκεφαλικά, καρδιαγγειακές παθήσεις και συνολικούς δείκτες θνητότητας φαίνεται ότι είναι ευνοϊκή σε σχέση με τις δίαιτες που δεν είναι φυτοφαγικές ή φυτοφαγικού τύπου, μειώνοντας τον κίνδυνο και τη θνητότητα. Ένας βασικός λόγος είναι η μείωση της κατανάλωσης του κόκκινου κρέατος.
Η plant-based διατροφή και η ιατρική κοινότητα
Κι ενώ οι έρευνες σχετικά με τα οφέλη της φυτοφαγίας αυξάνονται, η έλλειψη υποστήριξής της από την ιατρική κοινότητα δυστυχώς δεν την αφήνει να ξεδιπλώσει τα οφέλη της στον κόσμο. Πολλοί, μάλιστα, δεν παραδέχονται δημοσίως ότι τη συστήνουν, προκειμένου να αποφύγουν τα αρνητικά σχόλια και την κριτική από συναδέλφους, ενώ άλλοι την αποφεύγουν, όπως αποφεύγουν οτιδήποτε κυκλοφορεί ως «πανάκεια».
Οι λόγοι που μπορεί να μην συστήνει κάποιος την plant-based διατροφή είναι αρκετοί. Πολλοί γιατροί δεν αφιερώνουν πολύ χρόνο με τον ασθενή τους για να συζητήσουν τη διατροφή και τον τρόπο ζωής, αλλά και να τον συμβουλέψουν πώς να κάνει τη μετάβαση σε ένα τέτοιο μοντέλο διατροφής που είναι δύσκολη, ειδικά για όποιον έχει μάθει να μην τρέφεται σωστά. Είναι σημαντικό για τους ασθενείς να μάθουν τι προκάλεσε την ασθένειά τους και γιατί και τότε μόνο μπορούν να πάρουν δύναμη και να κάνουν αλλαγές. Οι γιατροί, όμως, που βλέπουν 30 ή περισσότερους ασθενείς την ημέρα, έχουν έλλειψη χρόνου και η διατροφική συμβουλή, όταν υπάρχει, είναι να αυξήσουν τα φρούτα και τα λαχανικά και να μειώσουν το κόκκινο κρέας και τις επεξεργασμένες τροφές.
Επίσης πολλοί γιατροί δεν έχουν την απαραίτητη επιμόρφωση σε θέματα διατροφής, με έρευνες στο εξωτερικό, μάλιστα, να αποκαλύπτουν ότι 90% των καρδιολόγων-συμμετεχόντων σε αμερικάνικη έρευνα του 2017 ανέφερε ότι λαμβάνει ελάχιστη ή καθόλου εκπαίδευση στη διατροφή κατά τις σπουδές.
Ρόλο παίζει, επίσης και ο ασθενής, ο οποίος αναζητά στις περισσότερες περιπτώσεις το χάπι που θα τον κάνει καλά και δυσκολεύεται να κατανοήσει ότι η σωστή διατροφή και ο ισορροπημένος τρόπος ζωής θα φέρουν μακροπρόθεσμα τα θεμιτά αποτελέσματα, με κόπο και προσπάθεια. Κι έτσι ένας γιατρός θα προτιμήσει να είναι άμεσα αποτελεσματικός με τη θεραπεία, παρά να τους υποβάλλει σε χρονοβόρες διαδικασίες αλλαγής συνηθειών που μπορεί να τους απογοητεύσουν, καθώς τα αποτελέσματα αργούν να έρθουν.
Η στροφή στην plant-based διατροφή απαιτεί εκπαίδευση, ενημέρωση τόσο από τον γιατρό όσο και από τον ασθενή και σίγουρα αποφασιστικότητα, επιμονή και υπομονή, μέχρι να έρθουν τα αποτελέσματα που θα αλλάξουν τη ζωή και την υγεία σας.
Δέσποινα Μαρσέλου
Κλινική διαιτολόγος με εξειδίκευση στα αυτοάνοσα
