Έχετε φανταστεί τους αστυνομικούς με μεζούρες στους δρόμους να μετρούν το μήκος που απέχουν οι φούστες των γυναικών από το έδαφος; Όχι τέτοιες σκηνές δεν συναντάς (μόνο) σε κάποια συντηρητική αραβική χώρα, αλλά και στην Ελλάδα των αρχών του 20ου αιώνα.
Γράφει ο Γιώργος Μιχαηλίδης
Λίγα χρόνια μετά την Μικρασιατική Καταστροφή και την Ελλάδα κυριολεκτικά διαλυμένη να προσπαθεί να επουλώσει τις πληγές της, η δικτατορία του Θεόδωρου Πάγκαλου -παππού του πρώην υπουργού του ΠΑΣΟΚ- έχοντας… λύσει όλα τα προβλήματα της χώρας αποφάσισε να απαγορεύσει στις γυναίκες να κυκλοφορούν με κοντές φούστες.
Το όριο είχε οριστεί στα 30 εκατοστά απόσταση από το έδαφος και όλοι οι αστυνομικοί των Αθηνών εφοδιάστηκαν με μεζούρες προκειμένου να εντοπίζουν όσες γυναίκες… παρανομούσαν. Τα γεγονότα που εκτυλίσσονταν στους δρόμους, τα αστυνομικά τμήματα και τα δικαστήρια των Αθηνών ήταν τραγελαφικά.
Ο νόμος της ζηλιάρας πρώτης κυρίας
Βρισκόμαστε στα τέλη του 1925. Η Ελλάδα όπως προαναφέραμε ζούσε την πρώτη της δικτατορία υπό τον Θεόδωρο Πάγκαλο. Κάποια μέρα του Νοεμβρίου, η σύζυγος του στρατηγού τον επισκέπτεται στο γραφείο του. Εκεί βλέπει μία νεαρά κοπέλα λίγο πάνω από τα 20 να κυκλοφορεί με μία κοντή φούστα. Η… πρώτη κυρία, Αριάδνη Σκλιά-Σαχτούρη παρά την μεγάλη ηλικία του άνδρα της, 47 ετών, ζήλεψε και εξοργίστηκε. Όντας και η ίδια συντηρητική και φυσικά μεγαλύτερη σε ηλικία από την… δήθεν πέτρα του σκανδάλου, επέπληξε τον Αστυνομικό διευθυντή των Αθηνών Ι. Καλυβίτη γιατί επέτρεπε στις γυναίκες να κυκλοφορούν έτσι προκλητικά. Προκειμένου να την ηρεμήσει ο Θεόδωρος Πάγκαλος συμφώνησε μαζί της και έδωσε εντολή στον αστυνομικό διευθυντή να δημιουργήσει μία διάταξη σύμφωνα με την οποία οι γυναίκες δεν έπρεπε να κυκλοφορούν με φούστες που απείχαν περισσότερο από 30 εκατοστά από το έδαφος.
Η διάταξη δημιουργήθηκε άμεσα αλλά δόθηκε ένα 15ήμερο ως περίοδο χάριτος προκειμένου οι Αθηναίες να προσαρμοστούν. Η πρωτεύουσα γέμισε αστυνομικούς οι οποίοι κουβαλούσαν μεζούρες και μετρούσαν το μήκος της φούστας όλων των γυναικών. Τα όσα ακολούθησαν τις επόμενες ημέρες δύσκολα μπορούν να περιγραφούν με λόγια. Αστυνομικοί συλάμβαναν κοπέλες κάθε ηλικίας και τις πήγαιναν στα αστυνομικά τμήματα. Η συνέχεια δινόταν στα δικαστήρια όπου κοπέλες από όλες τις κοινωνικές τάξεις, λαϊκές και αστές στοιβάζονταν και δυσφημίζονταν για λίγα εκατοστά φούστας. Το σκηνικό συμπλήρωναν τα κάθε λογής ρεμάλια που έβρισκαν ευκαιρία για καλαμπούρι και γέμιζαν τις δικαστικές αίθουσες.
Αντέδρασαν πρώτα οι συντηρητικοί
Το μέτρο μπορεί να είναι κατ αρχήν και καθ ολοκληρίαν συντηρητικό ωστόσο οι πρώτες αντιδράσεις προήλθαν από συντηρητικές οικογένειες οι οποίες διαμαρτύρονταν για τον εξευτελισμό των κοριτσιών τους αλλά και για το γεγονός πως οι αστυνομικοί ακουμπούσαν τα κορίτσια κατά τον σωματικό έλεγχο.
Επίσης αντιδράσεις προήλθαν και από τον Τύπο της εποχής παρά το γεγονός πως υπήρχε δικτατορικό καθεστώς.
Χαρακτηριστικό είναι το παρακάτω απόσπασμα από την πρωτοσέλιδη καθημερινή στήλη με την υπογραφή «Αθηναίος» και τίτλο «Φρόνησις» στην εφημερίδα «Εμπρός» της 2ας Δεκεμβρίου 1925:
«…Υπό οικονομικήν άποψιν το πράγμα δεν είνε ευχάριστον διά τους άνδρας αλλά τι να γίνη.
– Εκεί που θα πληρώσω πρόστιμα διά τα θηλυκά μου και θα έχω φασαρίας με την φυλάκισίν των, έλεγε οικογενειάρχης, θα προτιμήσω να κάμω από τώρα και την επιπρόσθετον ταύτην δαπάνην.
Καθ’ όλην την ημέραν χθες εις τα μαγαζιά και τα μοδιστράδικα παρετηρείτο ζωηροτάτη κίνησις κυριών και δεσποινίδων. Τα υφάσματα ανηρπάζοντο. Εκείναι δε αι οποίαι είχον καμωθή απ’ αρχής ότι δήθεν θα απειθούσαν εις την αστυνομικήν διάταξιν, την οποίαν εχαρακτήριζον ανεφάρμοστον, ηκούσθησαν λέγουσαι σωφρόνως.
– Για καλόν και για κακόν κάμετε, παρακαλώ, την φούστα μου μακρυτέραν κατά δέκα πόντους.
Αι προβλεπτικώτεραι προσθέτουν:
– Εμένα να μου αφήσητε και καμμιά πενηνταριά πόντους γύρισμα, διότι ποίος ξέρει αν αύριον δεν εκδοθή άλλη διαταγή, η οποία να απαιτή να έχη η φούστα και ουράν.
Τόσον πολύ γενναία δεν είναι τα θηλυκά προ του πραγματικού κινδύνου. Εναντιούνται και αφηνιάζουν πάντοτε εκ του ασφαλούς. Ενδεχόμενον πολλαί να έθραυσαν χθες μερικά πιάτα εκ της οργής των, αλλά πρώται και καλλίτεραι έσπευσαν να προμηθευθούν “φουρρώ”. Γενικόν το ερώτημά των:
– Ευρήκες, καϋμένη, φουρρώ;
– Μη τα ρωτάς. Εγύρισα όλα τα μαγαζειά. Τέλος πάντων κατώρθωσα και βρήκα πέντε πήχες.
– Πέντε πήχες; Τι θα το κάμης τόσον πολύ;
– Θα μακρύνω την φούστα μου ίσα με τα νύχια. Ας μου λείπουν τα ντράβαλα.
Ώστε ηττάται και το δήθεν αήττητον γυναικείον φύλον; Οι μισογύναι απαστράπτουν εκ χαράς.
– Αρνάκι του γάλακτος έφαγα, έλεγε εις τούτων. Επί τέλους αυτήν την φοράν εθριάμβευσε το ισχυρόν φύλον κατά του ασθενούς!
Οι ακροαταί του εμειδίασαν, αλλά εκείνος προσέθεσε προφητικώς: Πού θα πάνε; Θα τας ξανακλείσωμεν εις τον γυναικωνίτην!»
Η πρώτη σύλληψη
Η αντίδραση του Τύπου βοήθησε στην κάμψη και κατάργηση του μέτρου. Κάθε δημοσιογράφος φρόντιζε την εκάστοτε σύλληψη να την κάνει πρωτοσέλιδο θέμα προκειμένου να γίνεται εμφανές πως το μόνο που απασχολούσε την κυβέρνηση ήταν οι φούστες των κοριτσιών και όχι τα πραγματικά προβλήματα του τόπου. Ο μεγαλύτερος όμως ντόρος έγινε με την πρώτη σύλληψη.
Επρόκειτο για μία κοπέλα ονόματι Κατίνα Βογιατζή η οποία συνελήφθη επειδή η φούστα της απείχε 38 πόντους από το έδαφος και όχι 30 που όριζε η διάταξη. Το θέμα έγινε πρωτοσέλιδο σε όλες σχεδόν τις εφημερίδες της εποχής.
Πώς η διάταξη αποσύρθηκε και έγινε… τραγούδι
Σύμφωνα με το rebetiko.gr το οποίο φιλοξενεί μία ανέκδοτη ιστορία η διάταξη αποσύρθηκε τελικά με ένα τέχνασμα του αστυνομικού διευθυντή Ιωάννη Καλυβίτη ο οποίος δεν άντεχε τα παράπονα πολιτών για την συμπεριφορά των αστυνομικών προς τα κορίτσια. Για να μπορέσει να συμβάλει στην κατάργησή της λοιπόν επιστράτευσε μέσω του Τμήματος Ηθών τρεις ιερόδουλες, από τις πλέον ευπαρουσίαστες και προσυννενοήθηκε με έμπιστους αστυφύλακες του να τις συλλάβουν εικονικά.
Εν τω μεταξύ είχαν ειδοποιηθεί φωτορεπόρτερς και όλοι μαζί με αγαστή σύμπνοια έδωσαν μεγάλη δημοσιότητα στις συλλήψεις. Το θέμα πήρε μεγάλες διαστάσεις και ανάγκασε τον Θεόδωρο Πάγκαλο να παρέμβει για την κατάργηση της διάταξης προκειμένου να μην γελοιοποιηθεί η χώρα στο εξωτερικό.
Αξίζει να σημειωθεί ότι η συγκεκριμένη διαταγή ήταν έμπνευση για το ρεμπέτικο κομμάτι του Γιώργου Μητσάκη, το οποίο ξεκινούσε με τον –ιστορικό- στίχο «Στην εποχή του Πάγκαλου ήταν μακριές οι φούστες».
Reader
