Πότε να πάρουμε αντιβιοτικά και πότε όχι όταν αρρωσταίνουμε; Ας δούμε τις σωστές και τις λάθος κινήσεις για την αντιμετώπιση των χειμωνιάτικων ιώσεων και λοιμώξεων
Το φθινόπωρο και ο χειμώνας είναι εποχές έξαρσης αναπνευστικών λοιμώξεων που ταλαιπωρούν μικρούς και μεγάλους, γι’ αυτό πρέπει να γνωρίζουμε τα κατάλληλα μέτρα προφύλαξης και αντιμετώπισής τους.
Οι λοιμώξεις που εμφανίζονται αυτή την εποχή είναι κυρίως ιογενείς, όπως το κοινό κρυολόγημα και η γρίπη. Πλησιάζει η περίοδος εμβολιασμού για τη γρίπη, που προσβάλλει κάθε χρόνο 5-20% του πληθυσμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ένδειξη εμβολιασμού (Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών) έχουν τα άτομα άνω των 60 ετών και ενήλικοι που παρουσιάζουν χρόνια προβλήματα υγείας (χρόνια πνευμονοπάθεια, καρδιακή, νεφρική, ηπατική ανεπάρκεια), άτομα με ανοσοκαταστολή, σακχαρώδη διαβήτη, παχυσαρκία και χρόνια νευρολογικά προβλήματα. Ιδιαίτερη μέριμνα πρέπει να λαμβάνεται για τις εγκύους, τις λεχώνες και τις θηλάζουσες.
Το εμβόλιο δεν έχει σοβαρές επιπλοκές και αντενδείκνυται μόνο στα άτομα που έχουν αλλεργία στο αβγό.
Αξίζει να τονισθεί ότι κατά τον περασμένο χρόνο καταγράφηκαν 154 θάνατοι από γρίπη ενώ 374 ασθενείς χρειάστηκε να νοσηλευτούν σε Μονάδα Εντατικής Θεραπείας. Οι περισσότεροι από αυτούς δεν είχαν εμβολιαστεί.
Κατά τους χειμερινούς μήνες, εμφανίζονται λοιμώξεις που εκδηλώνονται με πυρετό και πονόλαιμο (φαρυγγίτιδα, αμυγδαλίτιδα), οξεία βρογχίτιδα, ιγμορίτιδα και ωτίτιδα, οι οποίες στους ενηλίκους οφείλονται σε ιούς σε ποσοστό >85%.
Στις ιογενείς λοιμώξεις, τα αντιβιοτικά δεν έχουν καμιά θεραπευτική ένδειξη και χορηγούνται, αποκλειστικά από τον γιατρό, σε περιπτώσεις μικροβιακών επιπλοκών.
Ιδιαίτερα στις περιπτώσεις φαρυγγοαμυγδαλίτιδας , μπορεί να διενεργηθεί strep test (ανώδυνη εξέταση επιχρίσματος από το φάρυγγα), που μπορεί να αποκλείσει μικροβιακή λοίμωξη, ή test γρίπης και να αποφευχθεί η άσκοπη χορήγηση αντιβιοτικών.
Επιπλέον, υπάρχουν απλές αιματολογικές εξετάσεις που μπορεί να είναι συνηγορητικές ιογενούς λοίμωξης όπως η γενική αίματος, που μπορεί να δείξει διεγερμένα λεμφοκύτταρα, και η χαμηλή τιμή C αντιδρώσας πρωτεΐνης (CRP), αλλά και μοριακές εξετάσεις που ανιχνεύουν τον υπεύθυνο ιό.
Η Ελλάδα δυστυχώς, όπως αναφέρθηκε και σε πρόσφατο χειρουργικό συνέδριο, κατέχει την πρωτιά στην κατανάλωση αντιβιοτικών και στους θανάτους από τροχαία.
Σε μελέτες που έχουν πραγματοποιηθεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η Ελλάδα κατέχει το δεύτερο υψηλότερο ποσοστό (15%) στην Ευρώπη ατόμων που έχουν λάβει αντιβιοτικά χωρίς συνταγή, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό στην Ιταλία είναι 2%. Από άλλες μελέτες προκύπτει ότι, κατά τη διάρκεια του έτους, αντιβιοτικά λαμβάνει ένας στους δύο ερωτηθέντες κυρίως για λοιμώξεις του ανώτερου αναπνευστικού και των δοντιών. Τα αντιβιοτικά αυτά βρίσκονται συνήθως αποθηκευμένα στο οικογενειακό φαρμακείο (στοιχεία ΕΟΔΥ, ARNA project).
Αξίζει να τονισθεί ότι 65% των φαρμακοποιών παραδέχονται ότι έχουν χορηγήσει αντιβιοτικά χωρίς συνταγή και 69% των γιατρών ότι έχουν πιεστεί από τους ασθενείς να συνταγογραφήσουν αντιβιοτικά χωρίς απόλυτη θεραπευτική ένδειξη.
Θα πρέπει να γίνει απόλυτα κατανοητό ότι δεν επιτρέπεται να καταναλώνουμε αντιβιοτικά χωρίς λόγο.
Κανένα φάρμακο δεν είναι αθώο και πρέπει να χορηγείται σύμφωνα με συγκεκριμένες ενδείξεις. Τα αντιβιοτικά μπορεί να έχουν, ενίοτε, ανεπιθύμητες ενέργειες όπως αλλεργική αντίδραση, επιδείνωση προϋπαρχουσών παθήσεων (ηπατική, νεφρική βλάβη), βλαπτική επίδραση στην έγκυο ή το έμβρυο αλλά και αλληλεπιδράσεις με άλλα φάρμακα με αποτέλεσμα την αύξηση ή τη μείωση της δράσης τους (προσοχή στη συγχορήγηση αντιπηκτικών).
Μια άλλη σημαντική συνέπεια της λήψης αντιβιοτικών είναι η καταστροφή της φυσιολογικής μικροβιακής χλωρίδας του οργανισμού με αποτέλεσμα την επικράτηση βλαπτικών μικροβίων.
Κλασικό παράδειγμα είναι η επικράτηση στην εντερική χλωρίδα ενός ειδικού κλωστηριδίου, που μπορεί να προκαλέσει πολύ σοβαρές εκδηλώσεις (πυρετό, διάρροια, κοιλιακό πόνο) και σε περιπτώσεις που συνυπάρχουν και άλλες παθήσεις μπορεί να οδηγήσει στο θάνατο.
Από την ανεξέλεγκτη χρήση των αντιβιοτικών μπορούν, εκτός των άλλων, να δημιουργηθούν ανθεκτικά μικρόβια που αποτελούν απειλή τόσο για τον ίδιο τον ασθενή, με θανατηφόρα συχνά έκβαση, όσο και για το οικογενειακό του περιβάλλον και τους υπόλοιπους νοσηλευόμενους.
Όπως έχει ήδη αναφερθεί, πλησιάζουν οι χειμερινοί μήνες και θα εμφανιστούν λοιμώξεις οι οποίες είναι κυρίως ιογενούς προέλευσης.
Σε περίπτωση εμφάνισης πυρετού, δεν λαμβάνουμε αντιβιοτικά χωρίς ιατρική συμβουλή. Στις περιπτώσεις ίωσης από το αναπνευστικό, αποφεύγουμε τους κλειστούς χώρους, πίνουμε άφθονα υγρά, λαμβάνουμε με μέτρο αντιπυρετικά (όχι ασπιρίνη), πλένουμε τακτικά τα χέρια μας και όταν βήχουμε ή φτερνιζόμαστε χρησιμοποιούμε μαντήλι μιας χρήσης ή καλύπτουμε το στόμα και τη μύτη μας με τον αγκώνα και όχι με την παλάμη μας.
Μάριος Κ. Λαζανάς – Παθολόγος-Λοιμωξιολόγος, Διευθυντής Παθολογικής-Λοιμωξιολογικής Κλινικής Metropolitan General
