Ήταν γνωστός τοις πάσι. Μια ιδιαίτερη και πολύ οικεία φυσιογνωμία σε όλους μας. Είχα την τύχη να τον ηχογραφήσω στη Θεσσαλονίκη στις 19 Ιανουαρίου 2012, στα πλαίσια της έρευνάς μου για τη συγγραφή του βιβλίου μου με τίτλο: Ενδυμασία και κοινωνία στην Κλεισούρα Καστοριάς. Μελέτη βασισμένη σε φωτογραφικά τεκμήρια (τέλη 19ου – α΄ μισό 20ού αιώνα) [Θεσσαλονίκη 2012]. Η πολύωρη και ιδιαίτερα αποκαλυπτική εκείνη συνέντευξη αποτέλεσε και την πρώτη δημόσια “εξομολόγησή” του για τις οικογενειακές καταβολές, τη ζωή και την δράση του, από την οποία προέκυψε το παρακάτω κείμενο αναφορικά με την επαγγελματική του ενασχόληση. Το αναδημοσιεύω ως ένα μικρό μνημόσυνο για τον αθέατο και αφανή καλλιτέχνη της Δυτικής Μακεδονίας.
Ο Γεώργιος Παπαδόπουλος γεννήθηκε το 1924 στην Πεντάβρυσο Καστοριάς. Η οικογένειά του ήρθε στην Ελλάδα το 1920 από το Τσαλ της Κερασούντας του Πόντου, με ενδιάμεσους σταθμούς παραμονής τη Ζάκυνθο, την Κέρκυρα και τη Νέα Μεσήμβρια Θεσσαλονίκης, η οποία εκείνη την εποχή πλήττονταν από ελονοσία. Ο πατέρας του Ανδρέας και η μητέρα του Σοφία, αναζητώντας καλύτερο τόπο για την οικογένειά τους, εγκαταστάθηκαν στη συνέχεια στην Πεντάβρυσο και τέλος κατέφυγαν στη Βασιλειάδα Καστοριάς, όπου βρίσκεται μέχρι σήμερα και η πατρική οικία.
Τα πρώτα του νεανικά χρόνια τα πέρασε στο χωριό του, ασχολούμενος με διάφορες αγροτικές εργασίες. Ακολούθως, στα τέλη του 1949 και στις αρχές του 1950 έμαθε τη τέχνη της φωτογραφίας κοντά στον Πέτρο Παναγιώτου (αδελφό του Κ. Παναγιώτου), που διατηρούσε το ατελιέ του δίπλα στους στρατώνες της Κοζάνης, και συμβουλευόμενους τους πλανόδιους φωτογράφους με τις επωνυμίες Φώτο-Εφραίμ και Φώτο-Κυριάκος, που είχαν στημένους τους τρίποδές των μηχανών τους στην πλατεία ωρολογίου της ίδιας πόλης. Κατά την εκεί παραμονή του είχε φωτογραφίσει στα χωριά γύρω από τη Μεσιανή και βορειοδυτικά του ρου του ποταμού Αλιάκμονα.
Μετά τον ερχομό του στην Καστοριά συνεργάστηκε αρχικά με τον φωτογράφο Θεόδωρο Καραμπατσακίδη, ο οποίος διέθετε δικό του φωτογραφείο κοντά στο άγαλμα του Βαλαλά, και με τον πλανόδιο φωτογράφο Χαράλαμπο Κυρητόπουλο από την Κορομηλιά Καστοριάς, ο οποίος φωτογράφιζε με τρίποδα μπροστά στο δικαστήριο, και τέλος με τον Κωνσταντίνο Παναγιώτου, η συνεργασία με τον οποίο διήρκησε πάρα πολλά χρόνια. Παράλληλα, είχε συνεργαστεί στον νομό Καστοριάς με τους πλανόδιους φωτογράφους Αργύριο Δαφίγκα και Ναούμ Σιούρμπα από τον Μελισσότοπο, Ανδρέα Νάτο από τη Λιθιά, Ιωάννη Τζηκαλάγια από το Βογατσικό και πολλούς άλλους.
Αρχικά χρησιμοποιούσε μια φωτογραφική μηχανή Agfa (κουτί με 8 πλάκες) και το 1953 αγόρασε από τον εβραϊκής καταγωγής έμπορο φωτογραφικών ειδών Κούνιο στη Θεσσαλονίκη μια φωτογραφική μηχανή Kodak Retina Α2, η οποία στη συνέχεια αντικαταστάθηκε από τις μηχανές Yashika, Karin, Pentaflex και Minolta.
Ο Γεώργιος Παπαδόπουλος δεν απέκτησε ποτέ δικό του φωτογραφείο και εμφάνιζε τα φιλμ στα εργαστήρια άλλων φωτογράφων της Καστοριάς και πολύ σπάνια σε ένα πρόχειρο θάλαμο του σπιτιού του. Με την επικράτηση της έγχρωμης φωτογραφίας αυτός και όλοι οι φωτογράφοι της Καστοριάς έστελναν τα φιλμ προς εμφάνιση στην Αθήνα με το λεωφορείο του ΚΤΕΛ και τα παραλάμβαναν μετά από λίγες μέρες με το ίδιο μέσο.
Η πλειονότητα των φωτογραφιών του έφερε αρχικά στο πίσω μέρος οβάλ σφραγίδα με την επωνυμία: Γ. Α. ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ / ΦΩΤΟ ΜΙΜΟΖΑ / ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΑ ή μετέπειτα απλή ορθογώνια σφραγίδα με την επιγραφή: ΦΩΤΟ – ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ / ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΑ -ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ ή ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ / ΦΩΤΟΓΡΑΦΟΣ / ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΑ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ.
Στην Κλεισούρα με τον φωτογραφικό του φακό απαθανάτισε σκηνές της καθημερινότητας, βαπτίσεις, γάμους, κηδείες, ήθη και έθιμα, γιορτές, πανηγύρια, εκδηλώσεις, επετείους, επισκέψεις προσωπικοτήτων κ.λπ. από το 1950 μέχρι πρόσφατα και διατηρούσε στη μνήμη του τις καλύτερες εντυπώσεις από τους ανθρώπους της. Όπως ανέφερε χαρακτηριστικά, «οι παλιοί Κλεισουριώτες ήταν πολύ αγαπημένοι και φιλόξενοι. Ήταν άνθρωποι της ζωής και της διασκέδασης και πάντα επιβεβαίωναν τη λαϊκή ρήση “σήμερα είμαστε, αύριο δεν είμαστε”».
Μέχρι πριν λίγους μήνες, σε πείσμα των καιρών και της ψηφιακής τεχνολογίας και παρά την προχωρημένη ηλικία του ο Γιώργος Παπαδόπουλος συνέχιζε να εργάζεται περιστασιακά, επιβεβαιώνοντας το ανήσυχο πνεύμα του και απαθανατίζοντας περισσότερο κοινωνικές εκδηλώσεις και λιγότερο σκηνές της καθημερινής ζωής. Ήταν ο τελευταίος πλανόδιος φωτογράφος που δραστηριοποιείτο στην ευρύτερη περιοχή της Καστοριάς και συγκεκριμένα στα χωριά των ορεινών όγκων Βιτσίου και Μουρικίου και συνήθιζε να αυτοαποκαλείται ερασιτέχνης, παρότι η ενασχόλησή του με τη φωτογραφία ήταν πάντοτε συνδεδεμένη με τον βιοπορισμό του.
Καλό ταξίδι, κυρ-Γιώργη.
Δρ Νικόλαος Σιώκης
