Ένας καπνιστής και ένας μη καπνιστής λένε την άποψή τους για τον αντικαπνιστικό νόμο.
Καπνιστής
Μοιάζει με αστείο, αλλά δεν είναι. Ο τρόπος με τον οποίο επιβλήθηκε ο αντικαπνιστικός νόμος στην Ελλάδα τείνει να αναγάγει το κάπνισμα σε μορφή αντίστασης κατά της αυταρχικής επιβολής του υγιεινισμού που απαγορεύει την επιλογή και καθιστά τους κοινωνικούς χώρους διασκέδασης «Μόνο για μη καπνιστές». Αν αυτό το «Μόνο για μη καπνιστές» σας θύμισε κάποιους άλλους που διακήρυτταν επιλεκτικά δικαιώματα ή υπηρεσίες βάσει συγκεκριμένων χαρακτηριστικών, μην εκπλήσσεστε. Η πρώτη οργανωμένη απόπειρα επιβολής του αντικαπνιστικού νόμου στη σύγχρονη ιστορία έγινε στη ναζιστική Γερμανία, κατά της «βδελυρής εβραϊκής συνήθειας του καπνίσματος», που οδηγούσε στην αλλοίωση της γενετικής ποιότητας της άριας φυλής. Είναι υπερβολική αυτή η υπενθύμιση; Όχι, αν κάποιος εστιάσει στον τρόπο επιβολής και ελέγχου της επιθυμητής συμπεριφοράς, από την ολική απαγόρευση του καπνίσματος σε εσωτερικούς χώρους έως τους δυνάμει καταδότες του διπλανού τραπεζιού ή τον αυτοπεριορισμό από τον φόβο όσων με ένα τηλεφώνημα θα «καρφώσουν» τυχόν παραβάτες στις Αρχές. Και από το κοινωνικό στίγμα του εξοστρακισμού των καπνιστών στο κρύο και στον θόρυβο έως τις ευμεγέθεις επισημάνσεις «Κίνδυνος – Θάνατος» και τις σαδιστικά αποκρουστικές φωτογραφίες στα πακέτα των τσιγάρων.
Αν το ιδεατό για πολλούς παραμένει ένας κόσμος που να χωρά πολλούς κόσμους, τότε ο κοινωνικός κανιβαλισμός της τηλεφωνικής κατάδοσης, η στοχοποίηση των καπνιστών ως δυνάμει «δολοφόνων» των μη καπνιστών, η περιθωριοποίηση σε εξωτερικούς χώρους και η αντιμετώπιση του καπνιστή ως αρρώστου αναδεικνύουν μια δυστοπική πραγματικότητα, τις συνέπειες της οποίας δεν θα δείξει καμία δημοσκόπηση. Πέρα από το ψυχολογικό βάρος όσων προαναφέρθηκαν, η καθημερινότητα ενός καπνιστή έχει υποβαθμιστεί σε βαθμό που μερικώς διαρρηγνύεται ο κοινωνικός ιστός. Από προσωπική εμπειρία, το αν θα βγω για έναν απλό καφέ εξαρτάται πλέον από τις καιρικές συνθήκες. Το πού θα πάω, δε, εξαρτάται από τον βαθμό συναχώματος με τον οποίο θα φύγω από εκεί. Οι 3-4 φορές την εβδομάδα που έβγαινα, έστω για καφέ, έχουν μειωθεί σε 1-2. Οι κοινωνικές μου σχέσεις έχουν ατονήσει. Στέκια όπου δυσκολευόσουν κάποτε να βρεις να κάτσεις είναι μισοάδεια.
Ποσώς ενδιαφέρουν όλα αυτά, βέβαια, μια μεγάλη μερίδα μη καπνιστών, πολλώ δε μάλλον αντικαπνιστών. Ακούγοντας ή διαβάζοντας πλήθος σχολίων για την πολιτική της εκδικητικότητας με την οποία επιβλήθηκε ο αντικαπνιστικός νόμος, χωρίς το δικαίωμα της επιλογής, αναδύεται μια διχαστική αίσθηση χαιρεκακίας. Ένας μικρός εμφύλιος πόλεμος που χαρακτηρίζεται από επιλεκτική κοινωνική ευαισθησία και μονόπλευρα επιχειρήματα. Γιατί όταν κάτι, αντί να υιοθετείται κοινωνικά ως ζήτημα κουλτούρας και σεβασμού προς τον άλλον, επιβάλλεται αυταρχικά, με μέτρα ολικής απαγόρευσης, συνεπικουρούμενα από την ηθική νομιμοποίηση του δωσιλογισμού, τότε αναδεικνύονται και πολλά άλλα ζητήματα αντικοινωνικών ή βλαπτικών συμπεριφορών που, κατά τα άλλα, είναι νόμιμες. Ό,τι επιβάλλεται με κατασταλτικές μεθόδους υπέρ κάποιων και δεν υιοθετείται ως ζήτημα κουλτούρας υπέρ όλων θα μεταδίδει πάντοτε τον ιό του διχασμού.
Πίσω από την καθαρότητα των κοινωνικών χώρων ψυχαγωγίας και διασκέδασης βρίσκεται η βρόμικη αντίληψη μιας συμπεριφοριστικής κανονικοποίησης πάνω σε νόρμες που στερούν το δικαίωμα της επιλογής και της συνειδητής απόκλισης και αντιμετωπίζουν τον καπνιστή όχι μόνο ως αυτόχειρα αλλά και ως δυνάμει δολοφόνο υπό το άγρυπνο βλέμμα ορισμένων αντικαπνιστών που όρισαν εαυτόν επιτηρητή των υπολοίπων. Αν κάποιος αδυνατεί να αντιληφθεί τον βαθμό κινδύνου διάρρηξης των καθημερινών σχέσεων που προκύπτει από την ηθική νομιμοποίηση του δωσιλογισμού και στέκεται απαθής στο θέαμα της δημόσιας διαπόμπευσης τόσων ανθρώπων κατηγορούμενων ότι απειλούν τη δημόσια υγεία, τότε μάλλον δεν αντιλαμβάνεται τα χειρότερα που έρχονται από τέτοιου τύπου κοινωνικές «διορθώσεις». Γιατί οι ολικές απαγορεύσεις και τα τετραψήφια νούμερα κατάδοσης ανθρώπων στις Αρχές έρχονται για μερικούς, μετά όμως έρχονται για όλους. «Να φοβάσαι αυτούς που θέλουν να ζήσουν μια ήσυχη και ειρηνική ζωή. Είναι αδίστακτοι».
Μη καπνιστής
«Το τσιγάρο κόβει χρόνια ζωής. Κάθε τσιγάρο που καπνίζεις κόβει πέντε λεπτά από τη ζωή σου». Αυτές οι δύο προτάσεις μόνο θα αρκούσαν για να απαγορευτεί το κάπνισμα διά παντός σε όλους τους κλειστούς δημόσιους χώρους, τους χώρους που μοιράζεσαι με άλλους ανθρώπους. Όταν είσαι μόνος στο σπίτι σου, στο αυτοκίνητό σου, κάνε ό,τι νομίζεις, είναι δικαίωμά σου η αυτοκαταστροφή, αλλά δεν σου φταίει κανείς να πληρώνει τα λίγα λεπτά δικής σου ευχαρίστησης με την υγεία του, ακόμα και με τη ζωή του.
Κάθε τσιγάρο περιέχει περισσότερα από 4.000 συστατικά τα οποία, όταν καούν, δημιουργούν τουλάχιστον 200 χημικές ενώσεις που μπαίνουν στον οργανισμό και δεν προκαλούν βλάβη μόνο στους πνεύμονες αλλά και στην καρδιά, στα νεφρά, σε όλα σχεδόν τα όργανα. Με κάθε τσιγάρο που καπνίζεις βάζεις στον οργανισμό σου δηλητήρια όπως αρσενικό, φορμαλδεΰδη, μόλυβδο, υδροκυάνιο, οξείδιο του αζώτου, μονοξείδιο του άνθρακα, αμμωνία και 43 γνωστά καρκινογόνα στοιχεία, πολλά από τα οποία συσσωρεύονται στον οργανισμό αθροιστικά. Αν δεις σε τι κατάσταση είναι τα πνευμόνια ενός καπνιστή μετά από 20 χρόνων κάπνισμα, θα καταλάβεις. Βέβαια, ο καθένας μπορεί να κάνει ό,τι θέλει, να δηλητηριάζεται και να αυξάνει τις πιθανότητες να πάθει καρκίνο ή καρδιακό νόσημα, να μειώνει το προσδόκιμο ζωής του, να βρομάει τσιγαρίλα και να βήχει σαν τράγος, αλλά δεν έχει το δικαίωμα να αναγκάζει και τους γύρω του να καπνίζουν.
Το παθητικό κάπνισμα αποτελεί παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Δεν μπορείς να υποχρεώσεις τον διπλανό σου να υφίσταται τις συνέπειες του καπνίσματος, όταν έχει βγει να διασκεδάσει, να πιει τον καφέ του, την ώρα που εργάζεται. Ο καπνός από το τσιγάρο δεν είναι μόνο αυτό που φαίνεται, αφήνει στο κλειστό περιβάλλον ένα αόρατο μείγμα που προσκολλάται στα μαλλιά, στα ρούχα των ανθρώπων, αλλά και στα έπιπλα. Το τοξικό αυτό μείγμα περιέχει βαρέα μέταλλα, καρκινογόνες ουσίες και ραδιενεργά στοιχεία που μπαίνουν στον οργανισμό όσων βρίσκονται σε χώρο καπνιζόντων – φαντάσου τι γίνεται σε έναν κλειστό χώρο όταν καπνίζουν πολλοί, π.χ. σε ένα μπαρ. Ή σε ένα σπίτι όταν καπνίζουν οι γονείς και οι καλεσμένοι κι ένα παιδί που αγγίζει τα έπιπλα βάλει τα χέρια στο στόμα του. Οι ουσίες αυτές παραμένουν, ακόμα και αν ο χώρος αεριστεί.
Από το 1972 έχει αποδειχτεί η συσχέτιση μεταξύ παθητικού καπνίσματος και ανάπτυξης νόσου, ενώ το 1982 τεκμηριώθηκε για πρώτη φορά η επικινδυνότητα του παθητικού καπνίσματος σε έρευνα του Εργαστηρίου Υγιεινής της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Σήμερα, το παθητικό κάπνισμα θεωρείται η τρίτη προλήψιμη αιτία θνησιμότητας και έχει αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία.
Σύμφωνα με έρευνα του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, το παθητικό κάπνισμα προκαλεί 890.000 θανάτους ετησίως (379.000 από ισχαιμική καρδιακή νόσο, 165.000 από λοιμώξεις του αναπνευστικού, 36.900 από άσθμα, 8.000 από εγκεφαλικό επεισόδιο και 21.400 από καρκίνο του πνεύμονα). Από αυτούς, το 1/3 των θανάτων αφορά παιδιά, ενώ ιδιαίτερα ευάλωτη κατηγορία είναι οι γυναίκες, που φαίνεται ότι καπνίζουν παθητικά σε μεγαλύτερο ποσοστό σε σχέση με τους άνδρες, οι οποίοι θεωρούνται περισσότερο υπεύθυνοι για το ενεργητικό κάπνισμα, με ετήσιο αριθμό θανάτων περίπου 281.000. Αξιοσημείωτο είναι ότι οι πιθανότητες για καρδιοπάθειες, πνευμονοπάθειες και καρκίνους αυξάνονται κατά 20% στους ανηλίκους. Δεν χρειάζεται να αναφέρω καν την επίπτωση του παθητικού καπνίσματος στις εγκυμονούσες γυναίκες.
Η απαγόρευση του καπνίσματος σε δημόσιους χώρους, πέρα από απλά νούμερα, είναι κοινή λογική. Το κάπνισμα δεν είναι συνήθεια που δεν μπορείς να την κόψεις, δεν είναι στυλ, δεν είναι ανάγκη, είναι κάτι που βλάπτει τους γύρω σου. Μπορεί να μη νοιάζεσαι για την υγεία σου και για τον εαυτό σου, αλλά δεν έχεις κανένα δικαίωμα να επηρεάζεις την υγεία των άλλων. Είναι στοιχειώδης αρχή της δημοκρατίας.
To άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO
