Ημέρα μνήμης η αυριανή της γενοκτονίας των Ποντίων.
του Αλέξανδρου Μακρίδη
Με αφορμή τη μέρα αυτή θα ήθελα να μοιραστώ μαζί σας μια ιστορία που μου διηγήθηκε ο θείος Νίκος το καλοκαίρι του 2018 στο πατρικό μας σπίτι
στην Κιβωτό Γρεβενών. Δυστυχώς ο θείος Νίκος δεν θα είναι πια κοντά μας το φετινό καλοκαίρι. Τον ” λύγισε” ο κωρονοϊός στην Ελβετία…
Είχα την επιλογή σαν παιδί να έχω 2 χωριά…
Το ένα αγαπημένο στο θεσσαλικό κάμπο, το άλλο η Κιβωτός, πραγματική κιβωτός πρωτόγνωρης αύρας που σε ταξίδευε σε μνήμες, εικόνες και γεύσεις μιας άλλης πολιτισμικής παράδοσης : ποντιακής και μικρασιάτικης. Και τυχερός επίσης γιατί οι παππούδες μου, από την πλευρά του πατέρα μου ήταν “μίξη” των χαμένων πατρίδων.
Ο παππούς μου, ο Αλέκος, πόντιος.
Η γιαγιά μου, η Μαρία, μικρασιάτισσα.
Δυστυχώς τον παππού μου δεν τον γνώρισα.
Γνώρισα, όμως, τη γιαγιά μου που πάντα μου μιλούσε για το ” μελμεκέτ” , την πατρίδα… και την προγιαγιά μου , Σουσάννα , την μητέρα της.
Φερμένες από το Ντερεκϊόι της Βιθυνίας, δίπλα στη θάλασσα του Μαρμαρά, την Προποντίδα των αρχαίων. Σιμά στα μεγάλα ψαροχώρια του Μαρμαρά: την Τρίγλια και τα Μουδανιά.
Μόνο με μετάξι η ασχολία των Ελληνών της Βιθυνίας, πλούσιος τόπος έλεγε η γιαγιά Μαρία και ” αφόριζε” τα κατσάβραχα των Γρεβενών…
Μα θα μείνω στη μορφή της προγιαγιάς μου, της Σουζάννας…αυτήν αφορά η αφήγηση του θείου Νίκου.
Στις μνήμες μου παραμένει η Μεγάλη Γιαγιά όπως την αποκαλούσαμε όλα τα δισέγγονά της.
Το σπίτι της , στο κέντρο της Κιβωτού, τυπικό προσφυγικό σπίτι: 2 δωμάτια όλα και όλα. Τα μεγαλεία είχαν μείνει πίσω στο πλούσιο Ντερεκϊόι. Προβάλλε πάντα με το χαμόγελο και μας υποδεχόνταν στον τεράστιο κήπο με τα δέντρα που αποτελούσαν αναρριχητικό πεδίο για τα δισέγγονα της… Λιτή και δωρική μορφή , φορούσε πάντα την “μαύρη”τοπική ενδυμασία της Βιθυνίας. Ποτέ δεν μας μάλωνε. Το καταλάβαινες από τον τόνο της φωνής της: γλυκός και μειλίχιος. Δεν μπορούσα να καταλάβω όμως τη γλώσσα. Γιατί η γιαγιά Σουσάννα μιλούσε σε μια ακαταλαβίστικη διάλεκτο: ούτε έμοιαζαν στα ” κομμένα” θεσσαλικά που πρωτάκουσα, ούτε στα ποντιακά που κάτι “έπιανα” τότε.
Μιλούσε τουρκικά…
Αργότερα , όταν έψαξα την ιστορία της περιοχής, αισθάνθηκα μια ανακούφιση: Μόνο 2 χωριά της Βιθυνίας μιλούσαν τουρκικά: το Ντερεκϊόι και το Βερετλέρ.
Και ο μελετητής( Νακρατζάς) συμπληρώνει: Ήταν τα παλιότερα χωριά της Βιθυνίας που υπήρχαν από την περίοδο του Βυζαντίου. Και οι κάτοικοί τους , οι πρώτοι που έπεσαν θύματα των Οθωμανών στα τέλη του 13ου αιώνα. ΟΙ βυζαντινοί των χωριών αυτών μπορεί να έχασαν την γλώσσα τους δεν έχασαν όμως τη θρησκεία και το ελληνικό φρόνημά τους.
Και έρχομαι στην ιστορία μου:
Η Μεγάλη Γιαγιά είχε έναν αδερφό …
Τον ” έχασε” κατά την διάρκεια της Μικρασιατικής καταστροφής.
Παλικάρι ο αδερφός της: είχε βγει στο βουνό , στον Όλυμπο της Βιθυνίας. Αντάρτης, επικεφαλής των Ελλήνων της περιοχής μαχόμενοι για την λευτεριά της Βιθυνίας…
Τα ίχνη του όμως χάθηκαν κατά τον ξεριζωμό.
Και η γιαγιά Σουσάννα ρίζωσε σε νέο τόπο με τον ερχομό της στην Ελλάδα και το μαράζι του χαμένου αδερφού. Οι ανάγκες στην νέα καθημερινότητα και οι τότε συνθήκες δύσκολες: να στήσει ξανά το σπιτικό της και οι απώλειες να βαραίνουν …
Μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 60 ,όταν ο εγγονός της, ο θείος ο Τάσος, ο μορφωμένος του σογιού, δάσκαλος γαρ,άρχισε να ψάχνει τις ρίζες μας…
Και εντοπίζει το χαμένο αδερφό σε ένα χωριό των Σερρών. Πάνω από 80 , ο αδερφός της προγιαγιάς μου… δημιούργησε την οικογένειά του στα καμποχώρια της σερραϊκής πεδιάδας . Αφού τον ανταμώνει και με τη συναίνεση των οικείων του, ταξιδεύουν μαζί για την Κιβωτό.
Η προγιαγιά Σουσάννα δεν γνωρίζει κάτι.
Φτάνουν στο χωριό. Και στην αυλή του μικρού σπιτιού , κάτω από τη μουριά ανταμώνουν τα αδέρφια μετά από σχεδόν πενήντα χρόνια. Έγιναν μια αγκαλιά, οι δύο, ένας άνθρωπος.
Για πάνω από μισή ώρα έσφιγγε ο ένας στην αγκαλιά τον άλλο. Μόνο δάκρυα κυλούσαν στα “σταφιδιασμένα” από το χρόνο και την ιστορία πρόσωπά τους.
Φωνή δεν βγήκε από τα χείλη τους . Ούτε ελληνικά ούτε τούρκικα. Η σιωπή τους , τα δάκρυα τους κι η αγκαλιά τους τα “μολογούσαν ” όλα.
Ήταν η πρώτη φορά μετά από τόσα χρόνια και έμελλε να είναι και η στέρνη …συνάντησή τους
Υ.Γ. Για όλους αυτούς που ” χάθηκαν” για να ‘μαστε σήμερα εμείς λεύτεροι..
