Υπάρχουν κίνδυνοι που σχετίζονται με το είδος του παιχνιδιού που παίζουν τα αγόρια ή τα κορίτσια; Η Δρ. Λίζα Βάρβογλη, Ph.D., ψυχολόγος-ψυχοθεραπεύτρια επισημαίνει τους λόγους για τους οποίους είναι σημαντικό τα παιδιά να έχουν την ευκαιρία να παίξουν με διαφορετικά είδη παιχνιδιών και να συμμετέχουν σε ποικίλες δραστηριότητες
Παρόλο που βρισκόμαστε στον 21ο αιώνα τα παλαιότερα στερεότυπα σχετικά με τι είδους παιχνίδια «πρέπει» να παίζουν τα αγόρια και τα κορίτσια εξακολουθούν να υπάρχουν. Γονείς, συγγενείς, η κοινωνία και οι κατασκευαστές παιχνιδιών περιμένουν ότι τα αγόρια θα παίζουν με αυτοκινητάκια, τρένα, δεινόσαυρους, μπάλες και ρομπότ, ενώ τα κορίτσια θα παίζουν με κούκλες, κουζινικά, ρούχα/παιδικά καλλυντικά/κοσμήματα και κουκλόσπιτα. Ο φόβος των περισσότερων γονιών είναι ότι αν το μικρό παιδάκι του παίζει με παιχνίδια που παραδοσιακά έχουν σχεδιαστεί για το άλλο φύλο, αυτό σημαίνει ότι κάτι πάει στραβά και ότι ίσως υπάρχουν αρνητικές συνέπειες για το παιδί. Ας δούμε τι λέει η επιστήμη!
Από επιστημονική άποψη είναι σημαντικό για αγόρια και κορίτσια να έχουν την ευκαιρία να παίξουν με διαφορετικά είδη παιχνιδιών και να συμμετέχουν σε ποικίλες δραστηριότητες. Με αυτό τον τρόπο τα παιδιά έχουν υψηλότερες επιδόσεις στην εξελικτική τους πορεία.
Τα παιχνίδια και τα διαφορετικά είδη παιχνιδιών είναι για όλους! Είναι φυσιολογικό για ένα αγοράκι να παίζει με τις κούκλες-μωρά στο κουκλόσπιτο ή με κούκλες-σούπερ ήρωες, ή να μαγειρεύει και εξίσου φυσιολογικό για ένα κορίτσι να παίζει με αυτοκινητάκια, σιδηρόδρομους και δεινόσαυρους. Δε χρειάζεται να είμαστε στενόμυαλοι και να θεωρούμε ότι αυτό σημαίνει κάτι «αρνητικό» για την εξέλιξη του παιδιού, γιατί ΔΕ σημαίνει τίποτα τέτοιο!
Αντίθετα, τα παιδιά που έχουν την ευκαιρία να παίξουν με διαφορετικά παιχνίδια αναπτύσσουν τη φαντασία τους, μαθαίνουν να δρουν πιο αυτόνομα, εξελίσσουν την ικανότητά τους να λύνουν «προβλήματα», όπως αυτά εμφανίζονται στο παιχνίδι, και επίσης αναπτύσσουν κοινωνικές, επικοινωνιακές, συναισθηματικές και συνεργατικές ικανότητες.
Ένα παιδάκι, αγόρι ή κορίτσι, που παίζει στην παιδική κουζινούλα και «μαγειρεύει» φαγητά, ευχαριστιέται να βοηθάει την μητέρα του ή τον πατέρα του στην κουζίνα του σπιτιού και να συμμετέχει ενεργά με μικροδουλίτσες. Μέσα από αυτό το παιχνίδι το παιδί μαθαίνει ότι μπορεί να βασιστεί στον εαυτό του για τη σίτισή του, κάτι που θα του φανεί ιδιαίτερα χρήσιμο αργότερα, πχ., στην φοιτητική του ζωή. Αντίστοιχα, το παιχνίδι με κούκλες-μωρά βοηθάει το μικρό παιδί να εξοικειωθεί με την ιδέα ενός αληθινού μωρού στο σπίτι (το μικρό αδερφάκι), αλλά και είναι μία μίνι προπόνηση για το πώς θα είναι να έχει αυτό το παιδί, αγόρι ή κορίτσι, το δικό του μωρό όταν ενηλικιωθεί και έρθει εκείνη η ώρα. Παιχνίδια όπως τα τουβλάκια ή τα κυβάκια είναι ιδιαίτερα σημαντικά για την εξέλιξη των παιδιών, αφού εξασκούν οπτικοκινητικές δεξιότητες, τη λεπτή κινητικότητα, αλλά και τη φαντασία τους. Τα παιδιά επικοινωνούν μέσα από το παιχνίδι, εξασκούν ικανότητες και δεξιότητες, εκφράζουν τον συναισθηματικό τους κόσμο και βρίσκουν τον τρόπο να διαχειριστούν τα συναισθήματά τους.
Το σημαντικό κριτήριο για τη συμβολή του παιχνιδιού στην ανάπτυξη του παιδιού δεν είναι το είδος του παιχνιδιού, αλλά το αν είναι εξελικτικά κατάλληλο για τη φάση ζωής του παιδιού.
Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι το παιδί θα πρέπει να παίζει με παιχνίδια κατάλληλα για την ηλικία του και την εξελικτική φάση στην οποία βρίσκεται: ένα δίχρονο δε μπορεί να ωφεληθεί από ένα επιτραπέζιο ή ηλεκτρονικό παιχνίδι για παιδιά μεγαλύτερης ηλικίας.
Το παιχνίδι βοηθάει το παιδί να εξασκήσει και να βελτιώσει εξελικτικές ικανότητες
• Δίνουμε στο παιδί ένα φρίσμπι ή μια μπάλα και το βοηθάμε με την αδρή κινητικότητα και τον οπτικοκινητικό συντονισμό.
• Δίνουμε στο παιδί χαρτί και ξυλομπογιές και το βοηθάμε να αναπτύξει τη φαντασία και τη λεπτή κινητικότητα.
• Δίνουμε στο παιδί τουβλάκια και κύβους και ενθαρρύνουμε την ικανότητα να κάνει στο μυαλό του ένα σχέδιο, να περιμένει ένα αποτέλεσμα και παράλληλα να κατασκευάζει με τα χέρια του.
• Δίνουμε στο παιδί παζλ, επιτραπέζια, ή παιχνίδια που απαιτούν ταίριασμα (χρώμα, σχήμα, αριθμό) και βοηθάμε την ανάπτυξη των γνωστικών του ικανοτήτων.
Υπάρχει πρόβλημα αν ένα αγόρι παίζει με «κοριτσίστικα» παιχνίδια;
Η επιστημονική απάντηση είναι ξεκάθαρα «όχι»! Η πιθανότερη συνέπεια όταν ένα αγοράκι παίζει και με κούκλες είναι…. να εξασκήσει αυτό το αγοράκι ικανότητες όπως να φέρεται όμορφα στους άλλους, να νοιάζεται και να φροντίζει τους ανθρώπους γύρω του.
Υπάρχει πρόβλημα αν ένα κορίτσι παίζει με «αγορίστικα» παιχνίδια;
Η επιστημονική απάντηση είναι ξεκάθαρα «όχι»! Η πιθανότερη συνέπεια όταν ένα κοριτσάκι παίζει με αυτοκινητάκια και εργαλεία είναι…. να εξασκήσει τις οδηγητικές και επισκευαστικές της ικανότητες αργότερα.
Δύο κίνδυνοι που σχετίζονται με το είδος του παιχνιδιού που παίζουν τα αγόρια ή τα κορίτσια
Ο πρώτος κίνδυνος που υπάρχει όταν αγόρια και κορίτσια συναντούν κοινωνικά στερεότυπα και απαγορεύσεις από τους γονείς τους με ταμπέλες τύπου «τα αγοράκια/κοριτσάκια δεν παίζουν με αυτό το παιχνίδι» είναι ότι αυτά τα παιδιά αυτά έρχονται σε σύγκρουση με τους γονείς τους ήδη από την προσχολική ηλικία! Ένας από τους βασικούς στόχους του παιχνιδιού είναι το συναισθηματικό δέσιμο γονιού-παιδιού. Αν ο γονιός αρχίσει τις απαγορεύσεις και την κριτική, τότε το πιθανότερο είναι ότι θα υπάρξει και ρήξη της σχέσης.
Ο δεύτερος κίνδυνος που υπάρχει όταν αγόρια και κορίτσια συναντούν κοινωνικά στερεότυπα και απαγορεύσεις από τους γονείς τους με ταμπέλες τύπου «τα αγοράκια/κοριτσάκια δεν παίζουν με αυτό το παιχνίδι» είναι ότι αυτά τα παιδιά θα μεγαλώσουν στερημένα από την ευκαιρία να παίξουν και να πειραματιστούν με διαφορετικά είδη παιχνιδιών. Αυτά τα παιδιά θα μάθουν από πολύ νωρίς να μην εμπιστεύονται τον εαυτό τους, την κρίση τους, την κλίση τους, αλλά να υπακούουν τυφλά σε ξεπερασμένα κοινωνικά στερεότυπα (να θυμίσω εδώ ότι πριν κάποιες δεκαετίες η κοινωνία δε θεωρούσε σωστά να φοράνε παντελόνια τα κορίτσια και οι γυναίκες!).
Ο κόσμος αλλάζει με γρήγορους ρυθμούς και εμείς μαζί του. Ο μόνος κίνδυνος που υπάρχει όταν στερούμε από ένα παιδί τη δυνατότητα να παίξει με τα παιχνίδια που θέλει είναι ότι τελικά του στερούμε την ευκαιρία να εξασκήσει και να βελτιώσει και κάποιες άλλες εξελικτικές ικανότητες που ταιριάζουν με την ηλικία του.
Η επιστήμη αναγνωρίζει τη σημασία του παιχνιδιού ως τον καλύτερο τρόπο για να στηρίξουμε το παιδί στις δεξιότητες της πρώιμης μάθησης και να βάλουμε τα θεμέλια της γνωστικής του ανάπτυξης και σχολικής επιτυχίας, ενώ ταυτόχρονα το κάνουμε ψυχολογικά πιο δυνατό και ανθεκτικό.
*Η Δρ. Λίζα Βάρβογλη, Ph.D. είναι ψυχολόγος-ψυχοθεραπεύτρια
