Ο Κυριάκος Ιωσηφίδης είναι μέλος της ομάδας Urbanact και Bikeart.gr. Aσχολείται ερασιτεχνικά με τη φωτογραφία, έχει εκδώσει κατά καιρούς λευκώματα με θέματα που σχετίζονται με τη δημόσια τέχνη (murals και γκραφίτι), και επιμελείται εκθέσεις, φεστιβάλ και projects σε δημόσιους χώρους. Τελευταία του κυκλοφορία είναι το λεύκωμα “Το Ποδήλατο στην Ελλάδα, 1880-2012”, από τις Εκδόσεις Κέρκυρα. Μία ενδελεχής καταγραφή της ιστορίας και της παρουσίας του ποδηλάτου στη χώρα από τα τέλη του 19ου αιώνα μέχρι και σήμερα.
Ξεφυλλίζουμε τις φωτογραφίες- ντοκουμέντα του βιβλίου, αλλά και αδημοσίευτο υλικό που συγκέντρωσε επί σειρά ετών ο συγγραφέας.
Τις πρώτες παρουσίες ποδηλάτων στην Ελλάδα τις έχουμε είτε από ξένους έμπορους που έμεναν εδώ, είτε από ‘Έλληνες μετανάστες που κατά τον επαναπατρισμό τους έφερναν μαζί τους και ποδήλατα. Έτσι, υπάρχουν αναφορές για την Πάτρα με τους εγγλέζους εμπόρους σταφίδας, στην Κέρκυρα, στην Τρίπολη και φυσικά στην Αθήνα και την Θεσσαλονίκη.
Περί τίνος πρόκειται “Το Ποδήλατο στην Ελλάδα, 1880-2012”; Ουσιαστικά πρόκειται για μία πρώτη προσπάθεια καταγραφής της παρουσίας του ποδηλάτου στην Ελλάδα. Το λεύκωμα ξεκινάει με μια σύντομη ανασκόπηση της ιστορίας του ποδηλάτου στο εξωτερικό, και ακολουθεί μια όσο το δυνατόν πληρέστερη καταγραφή της ιστορίας του στη χώρα μας με συνεντεύξεις από ανθρώπους του χώρου (δεύτερη και τρίτη γενιά εμπόρων, καταστηματαρχών, και κατασκευαστών), από ανθρώπους των αθλητικών σωματείων, των συλλόγων και των ποδηλατικών κινηματικών δράσεων, και φυσικά από έλληνες αθλητές. Όλο το παραπάνω υλικό παρουσιάζεται ανά νομό και πόλη. Συμπεριλαμβάνεται, επίσης, και μια σειρά άρθρων για την ποδηλασία που έχουν γραφτεί από ειδικούς όπως οι Θάνος Βλαστός, Χριστίνα Κουλούρη, Γεώργιος Πιττερός, Απόστολος Παπαδόπουλος, Οδυσσέας Σαβόπουλος, Άλκης Ζερβός, Μάριος Βακάκης και Σπύρος Παπαγεωργίου. Το λεύκωμα κλείνει με μια επιπλέον παράθεση γενικών πληροφοριών για το ποδήλατο, και ιστορικών στοιχείων για την ελληνική αθλητική ποδηλασία.
Τι σε ώθησε στο συγκεκριμένο εγχείρημα;
Η επανεμφάνιση της χρήσης του ποδηλάτου τα τελευταία χρόνια στη χώρα και το γεγονός ότι δεν υπήρχε κάτι που να συνδέει όλες τις προσπάθειες που γίνονται είτε σε ατομικό είτε σε συλλογικό επίπεδο για την προώθησή του ήταν κάποια από τα ερεθίσματα. Από την άλλη, το ποδήλατο είναι η δεύτερη μου αγάπη μετά τα σπρέι και το γκράφιτι, για τα οποία έχω γράψει μια σειρά λευκωμάτων (το Χρώμα της Πόλης, Γκραφφ, στο Δρόμο, MuralArt κ.α.).
Γιατί ξεκινάει η καταγραφή της παρουσίας του ποδηλάτου στη Ελλάδα από το 1880;
Είναι μια χρυσή τομή στις αναφορές που υπάρχουν (τεκμηριωμένες και μη) για την πρώτη έλευση ποδηλάτου στην Ελλάδα, και μια προσέγγιση της περιόδου που αρχίζει το ποδήλατο να κάνει σπασμωδικά αισθητή την παρουσία του στη χώρα.
Πόσο καιρό σου πήρε η ολοκλήρωση του λευκώματος, και πόσο δύσκολη ήταν η έρευνα και η εύρεση του υλικού;
Η προσπάθεια κράτησε πέντε περίπου χρόνια ταξιδιών, ατελείωτων ημερών πάνω από αρχεία εφημερίδων και περιοδικών, ταξινόμησης του νεοεισελθέντος υλικού, και συναντήσεων με ανθρώπους του χώρου του ποδηλάτου. Η προσπάθεια συνεχίζεται με νέα στοιχεία, διορθώσεις, και νέες γνωριμίες. Η μεγαλύτερη δυσκολία για την εύρεση υλικού ήταν το γεγονός ότι αυτό δεν υπήρχε καν!
Σπάνια οι άνθρωποι του χώρου είχαν φροντίσει να έχουν στα χέρια τους πρωτογενές φωτογραφικό υλικό, και ό,τι βρέθηκε ήταν σε ξεχασμένα συρτάρια και μετά από αρκετή προσπάθεια πειθούς. Κομμάτι κομμάτι ενώθηκε το παζλ, χάρη στη ζεστασιά και την προθυμία των ανθρώπων αυτών.
Πού πρωτοεμφανίστηκε το ποδήλατο στην Ελλάδα;
Τις πρώτες παρουσίες ποδηλάτων στην Ελλάδα τις έχουμε είτε από ξένους έμπορους που έμεναν εδώ, είτε από ‘Έλληνες μετανάστες που κατά τον επαναπατρισμό τους έφερναν μαζί τους και ποδήλατα. Έτσι, υπάρχουν αναφορές για την Πάτρα με τους εγγλέζους εμπόρους σταφίδας, στην Κέρκυρα, στην Τρίπολη και φυσικά στην Αθήνα και την Θεσσαλονίκη.
Και ποιες ήταν οι πρώτες χρήσεις του;
Στην αρχή ήταν μια σχέση μόδας. Μία απόπειρα να πλησιάσει και να γευτεί η εύπορη τάξη τις ανακαλύψεις του έξω κόσμου. Όταν το ποδήλατο πέρασε στα χέρια του ευρέος κοινού αποτέλεσε βασικό εργαλείο εργασίας, είτε στην επαρχία είτε στο άστυ, αλλά και εργαλείο αναψυχής και ψυχαγωγίας. Άρχισε να “σβήνει” όμως με την εμφάνιση του μηχανοκίνητου (μοτοποδήλατα, μηχανάκια, αυτοκίνητα) αλλά και από την επέλαση του ποδοσφαίρου, όσον αφορά τον αθλητικό τομέα.
Μπορούμε να μιλάμε για ελληνική παράδοση στο ποδήλατο; Ήταν η Ελλάδα μία χώρα με παράδοση στην ποδηλατική κουλτούρα, όπως άλλες ευρωπαϊκές χώρες;
Μπορούμε να μιλήσουμε για μια μικρή ελληνική ποδηλατική λαογραφία, που δεν έχει όμως καμία σχέση με την ποδηλατική παράδοση του εξωτερικού. Δυστυχώς, δεν υπήρξε ποτέ μια οργανωμένη προσπάθεια να στηριχθεί το ποδήλατο στην Ελλάδα.
Η ενημέρωση των πολιτών, η εκπαίδευση στην ποδηλατική κουλτούρα, η παροχή κινήτρων και κατάλληλων συνθηκών κυκλοφορίας, και φυσικά η βιομηχανική κατασκευή ποδηλάτου απουσίαζε ανέκαθεν από την χώρα. Υπήρξαν βέβαια πόλεις στις οποίες το ποδήλατο συνέχισε να αποτελεί για πολλά χρόνια το βασικό μέσο μετακίνησης, για λόγους οικονομικούς κυρίως, και το “δέσιμο” αυτό δεν χάθηκε και διατηρείται μέχρι και σήμερα: Η Καρδίτσα, τα Τρίκαλα, η Καλαμάτα, το Μεσολόγγι είναι μερικές μόνο από τις μικρότερες πόλεις όπου το ποδήλατο αρχίζει και ανακάμπτει αποκτώντας πρωταγωνιστικό ρόλο στην μετακίνηση, μέσα από οργανωμένες προσπάθειες.
Τι πιστεύεις ότι συνέβαλε ώστε να γνωρίσει το ποδήλατο αυτήν την εκ νέου άνθηση που παρατηρείται και στην Αθήνα;
Τα τελευταία χρόνια το ποδήλατο άρχισε να εμφανίζεται ξανά στο προσκήνιο είτε για λόγους οικονομικούς, είτε για λόγους υγείας (μόλυνση, καθιστική κι ανθυγιεινή ζωή στην πόλη κ.α.) Οι πόλεις γέμισαν με ποδηλατάδικα. Αλλά και πάλι, παρά την ευτυχή αυτή συγκυρία δεν φαίνεται φως στο τούνελ, ούτε η πρόθεση να εκμεταλλευτούμε την ευκαιρία και να σπρώξουμε το ποδήλατο στη ζωή μας.
Χαρακτηριστικό είναι ότι δεν υπάρχει καμία στήριξη από την πολιτεία ούτε καν στην αθλητική ποδηλασία, όπου έχουμε βγάλει τα τελευταία χρόνια παγκόσμιους πρωταθλητές (Περικλής Ηλίας, Χρήστος Βολικάκης), επαγγελματίες που διαπρέπουν (Γιάννης Ταμουρίδης), προπονητές (Βασίλης Αναστόπουλος) κ.α..
Από το πρόσφατο ευρωβαρόμετρο που δημοσιεύτηκε είδαμε ότι μόλις το 2% του ενήλικου πληθυσμού της Ελλάδας χρησιμοποιεί το ποδήλατο. Διεκδικώντας περισσότερο χώρο για το ποδήλατο, διεκδικούμε περισσότερο χώρο για εμάς. Πρέπει ο καθένας μόνος του, και όλοι μαζί σπρώχνοντας σιγά σιγά τις καταστάσεις, να κάνουμε το ποδήλατο συνήθεια και να του δώσουμε ένα ρόλο πιο σοβαρό στην καθημερινή μας ζωή.
lifo.gr
