«Ο άνθρωπος δεν αλλάζει» λέει ο λαός, αλλά τι λένε οι επιστήμονες – συμφωνούν ή διαφωνούν;
Μπορεί να αλλάξει, τελικά, ο άνθρωπος ή τα βασικά στοιχεία του χαρακτήρα μας παραμένουν σταθερά καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής μας; Πολλοί πιστεύουν ότι οι άνθρωποι διαμορφώνουν την προσωπικότητά τους όταν είναι νέοι – και θεωρούν ότι αυτό είναι κάτι μόνιμο. Ωστόσο, έρευνες των τελευταίων δεκαετιών δείχνουν ότι κάτι τέτοιο δεν ισχύει.
Μάλιστα, μια ανασκόπηση μελετών που δημοσιεύθηκε πρόσφατα στο επιστημονικό περιοδικό Nature Reviews Psychology, υποστηρίζει ότι η προσωπικότητά μας είναι εύπλαστη.
Συγκεκριμένα, ερευνητές από το Πανεπιστήμιο Ουάσιγκτον στο Σεντ Λούις και το Πανεπιστήμιο της Ζυρίχης εντόπισαν 4 μηχανισμούς που μπορούν να μας βοηθήσουν να πραγματοποιήσουμε τις αλλαγές που θέλουμε, αλλά και τις δυνάμεις που μας εμποδίζουν.
Αν και βιολογικοί και γενετικοί μηχανισμοί παίζουν σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση της προσωπικότητας, η ερευνητική ομάδα εστιάζει στους περιβαλλοντικούς παράγοντες που προάγουν τις εν λόγω αλλαγές:
Κάντε την αλλαγή σε 4 βήματα
- Επιλέξτε τα εργαλεία που απαιτούνται για τις αλλαγές.
- Αφαιρέστε από το περιβάλλον σας ερεθίσματα και πειρασμούς που μπορεί να σας εμποδίσουν να πετύχετε τον στόχο σας, δελεάζοντάς σας να «ξανακυλήσετε» σε προηγούμενες συμπεριφορές.
- Προσαρμόστε το περιβάλλον σας ώστε να υποστηρίζει και να ενθαρρύνει τις αλλαγές που θέλετε να κάνετε.
- Εφαρμόστε τις αλλαγές σε όσο το δυνατόν περισσότερες πτυχές της ζωής σας
«Αυτή η δυνατότητα αλλαγής είναι σημαντική επειδή πολλά άτομα θέλουν να αλλάξουν πτυχές της προσωπικότητάς τους», σχολιάζουν οι συγγραφείς της μελέτης.
Ο στόχος και των τεσσάρων μηχανισμών είναι να βοηθήσουν ένα άτομο να αποκτήσει νέες συνήθειες οι οποίες με τον καιρό θα εδραιωθούν.
Οι ερευνητές σημειώνουν ότι ένας από τους σημαντικότερους παράγοντες στην προσπάθεια πραγματοποίησης αλλαγών στην προσωπικότητα είναι η έντονη επιθυμία για επιτυχία – το άτομο θα πρέπει να θέλει πραγματικά να κάνει τις αλλαγές.
Παράλληλα, το timing της αλλαγής είναι καθοριστικό. Μια μετακόμιση, ένας γάμος ή ο ερχομός ενός παιδιού, για παράδειγμα, μπορεί να ενθαρρύνει ένα άτομο να κάνει μακροπρόθεσμες αλλαγές στην προσωπικότητά του.
Ποια δύναμη σας κρατά πίσω;
- Εξελικτικά ένστικτα: Τα εξελικτικά μας ένστικτα επικεντρώνονται στην επιβίωση, τη διατήρηση της ομοιόστασης και τη διατήρηση της άνεσης. Αυτές οι πρωτόγονες ορμές λειτούργησαν πολύ καλά πριν από 250.000 χρόνια. Αλλά δεν λειτουργούν τόσο καλά στις προσπάθειές μας να εξελιχθούμε ως άνθρωποι σήμερα, ώστε να μπορούμε να κάνουμε κάτι περισσότερο από το να επιβιώνουμε κάθε μέρα.
- Συναισθηματικά βάρη: Αυτές οι βαθιά ριζωμένες ανάγκες (π.χ. χαμηλή αυτοεκτίμηση, τελειομανία, φόβος αποτυχίας, ανάγκη για έλεγχο, ανάγκη να ευχαριστούμε τους άλλους) μας αναγκάζουν να ενεργούμε με τρόπους που εξυπηρετούσαν έναν σκοπό όταν ήμασταν νεότεροι, αλλά τώρα μας εμποδίζουν να αλλάξουμε την πορεία της ζωής μας.
- Συνήθεια: Οι άνθρωποι είμαστε πλάσματα της συνήθειας. Υπάρχουν τρία πράγματα που δεν μας αρέσουν: το άγνωστο, το απρόβλεπτο και η έλλειψη ελέγχου. Έτσι, δημιουργούμε συνήθειες, ρουτίνες και μοτίβα στα οποία βασιζόμαστε για να νιώθουμε ασφάλεια και άνεση.
- Αδράνεια: Σκεφτείτε τους ανθρώπους σαν τους αστεροειδείς στο διάστημα. Αν δεν ασκηθεί μια ισχυρή δύναμη στη ζωή μας, θα συνεχίσουμε την ίδια τροχιά για πάντα. Λόγω του μεγέθους του αστεροειδούς μας και της ταχύτητας με την οποία ταξιδεύει, χρειάζεται μια τεράστια και επίμονη δύναμη για να μετακινηθεί η ζωή μας από την τρέχουσα αδρανή της πορεία.
- Φόβος: Παρά την επιθυμία και την αποφασιστικότητά μας σε συνειδητό επίπεδο να αλλάξουμε τη ζωή μας προς το καλύτερο, ο φόβος μπορεί να μας εμποδίσει να κάνουμε πράξη αυτή την επιθυμία.
