Η περίοδος αυτή λίγο πριν το καλοκαίρι είναι συχνά συνδεδεμένη με έντονο άγχος για τις πανελλήνιες για τους εφήβους και, διόλου περίεργο, για τους γονείς επίσης, αφού περνούν ένα είδος εξετάσεων της αποτελεσματικότητας του ρόλου τους!
Πώς εμφανίζεται το άγχος
Το άγχος είναι πρωτίστως ένας βιολογικός μηχανισμός που σκοπό έχει να μας ενεργοποιήσει να κάνουμε ‘’κάτι’’: να αντιδράσουμε επιθετικά ή να τραπούμε σε φυγή σε περίπτωση που κινδυνεύουμε. Αυτά αν και ίσχυαν για την εποχή των σπηλαίων σε μεγάλο βαθμό, αφού οι άνθρωποι έπρεπε να επιβιώσουν, σήμερα αφορούν μια κατάσταση που έχουμε να αντιμετωπίσουμε και που δεν αποτελεί ωστόσο φυσική απειλή για την ακεραιότητα μας. Πρόκειται περισσότερο για ένα αίσθημα φόβου για κάτι που δεν μπορούμε να προβλέψουμε και να ελέγξουμε, γι’ αυτό το «αν» που κατακλύζει τις σκέψεις μας.
Στα παιδιά και του εφήβους συχνά παρατηρούνται έντονα σωματικά, συναισθηματικά και γνωστικά συμπτώματα:
Εμφανίζουν δυσκολίες στο να συγκεντρωθούν, να διαβάσουν, να μάθουν συγκεκριμένη ύλη και να τη θυμηθούν. Το άγχος τους φαίνεται ακόμη όταν αναφέρονται συνεχώς στους βαθμούς και στην επίδοση, όταν παρουσιάζουν ευερεθιστότητα, επιθετικότητα, θυμό ή ξεσπούν σε κλάματα.
Μπορεί ακόμη να έχουν μειωμένη ή αυξημένη όρεξη ή και φούσκωμα, να δυσκολεύονται στον ύπνο και να βλέπουν εφιάλτες, να έχουν ταχυκαρδία, ζάλη, τάση λιποθυμίας, βάρος στο στήθος, πονοκέφαλο, ανησυχία, νευρικότητα και τάσεις φυγής δηλαδή να θέλουν να ασχοληθούν με οτιδήποτε άλλο πέραν του διαβάσματος. Όλα αυτά συνιστούν αυξημένο άγχος.
Το μικρότερο παιδί βέβαια, δεν θα σας πει πάντα «έχω άγχος», θα πει όμως πονάει το στομάχι μου!
Συνήθως το άγχος κινητοποιείται από αρνητικές σκέψεις οι οποίες σχετίζονται με το φόβο και την αγωνία του παιδιού για το πόσο καλά θα τα πάει στις εξετάσεις, τι θα πούνε οι φίλοι και ιδιαίτερα οι γονείς σε περίπτωση αποτυχίας, που μπορεί να τους απογοητεύσει ή να μην επιβεβαιώσει τις προσδοκίες τους. Το αποτέλεσμα του άγχους πολλές φόρες είναι να λειτουργεί το παιδί με τέτοιο τρόπο που να προκαλέσει αυτό το οποίο φοβάται. Είναι σαν να λέμε πως κανείς ΄΄πείθει΄΄ τον εαυτό του ότι δεν είναι αρκετά ικανός και πως δεν θα καταφέρει να αντεπεξέλθει στις απαιτήσεις των εξετάσεων και έτσι ασυνείδητα αρχίζει να συμπεριφέρεται με τέτοιο τρόπο ώστε να αποτύχει (η λεγόμενη «αυτοεκπληρούμενη προφητεία»)! Στην ουσία όμως αυτό το άγχος αποτελεί και το κλειδί για την καλύτερη αντιμετώπιση ή προετοιμασία του μαθητή.
Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς:
Αναλογιστείτε τι μήνυμα δίνετε στα παιδιά:
Οι εξετάσεις είναι στην ουσία και μια πρώτη δοκιμασία για το πώς θα ανταποκριθεί ένα παιδί σε μελλοντικές απαιτήσεις της ζωής του. Βασικό κομμάτι είναι να μεταδώσετε πως η προσπάθεια είναι αυτό που μετρά πρώτα και ύστερα τα αποτελέσματα! (Πόσο όμως το πιστεύετε και για εσάς του ίδιους αυτό;)
Μείνετε ψύχραιμοι:
Αν εσείς είστε ήρεμοι αυτό θα νιώθουν και τα παιδιά. Δεν χρειάζεται να μεταδώσετε στα παιδιά σας τις ανησυχίες σας. Αυτό μπορεί να σημαίνει ότι θα πρέπει να διαχειριστείτε το δικό σας άγχος πρώτα.
Προσπαθήστε να μην τονίζετε, με την στάση σας, τη σημαντικότητα των εξετάσεων:
Τα παιδιά βλέποντας αυτή την νέα και ειδική μεταχείριση των γονέων απέναντί τους καταλαβαίνουν ότι «κάτι πολύ σοβαρό συμβαίνει εδώ» και νιώθουν να φορτώνονται ακόμα περισσότερο.
Βρείτε τρόπους να ανακουφιστείτε με τη σειρά σας:
Εκτονωθείτε και εσείς με κάποιο τρόπο, όπως γυμναστική, περίπατο ή συνάντηση με φίλους. Δεν βοηθά να μεταδίδει ο ένας στον άλλο την ένταση. Θα αποφορτιστείτε και θα γίνετε και καλύτεροι βοηθοί τους και στηρίγματα. Ακόμα, μοιραστείτε όσα σκέπτεστε και νιώθετε με τους υπόλοιπους γονείς.
Μην πιέζετε το παιδί να διαβάσει ή να του το υπενθυμίζετε σε κάθε περίπτωση που το βλέπετε να κάθεται (και να μη διαβάζει):
Γνωρίζει σε τι ρυθμούς θέλει και μπορεί να διαβάσει. Άλλωστε τα διαλειμματα είναι απαραίτητα για την καλύτερη απόδοση του. Δείξτε και σε εκείνο εμπιστοσύνη. Κινδυνεύετε αλλιώς να φέρνετε ‘’ένταση της έντασης’’. Πείτε τη γνώμη σας και μη δώσετε απλά εντολή! Κάντε κάτι ακόμα και μαζί ή αντιθέτως ενθαρρύνετε να βγει μια βόλτα με φίλους!
Μην φροντίζετε το παιδί περισσότερο από όσο χρειάζεται:
Οι εξετάσεις δεν είναι κάποια μορφή αρρώστιας που περνάει το παιδί και που απαιτεί ειδική φροντίδα. Σταθείτε διακριτικά κοντά του και δώστε τη δυνατότητα όταν θελήσει κάτι να σας το ζητήσει. Μπορείτε ωστόσο να δώσετε το παράδειγμα της ‘’καλή διατροφής’’ και να φάτε θρεπτικά μαζί τους αυτή την περίοδο (ένα σνακ π.χ. με μπανάνες θα μειώσει και τη δική σας πίεση και θα δώσει ενέργεια λόγω των συστατικών τους).
Δηλώστε του το παρόν και αφήστε χώρο στο παιδί/έφηβο να σας απευθυνθεί:
Με άλλα λόγια δηλώστε ψυχική και συναισθηματική διαθεσιμότητα, να είστε δίπλα του και όχι ‘’πάνω του’’. Άλλωστε όταν τους άλλους του έχουμε πάνω από την πλάτη μας, ουσιαστικά είναι πίσω μας και όχι στο ύψος των ματιών και των αυτιών μας. Οι σχέσεις έτσι παύουν να είναι ισότιμες. Αυτό που έχει ανάγκη το παιδί σας σε αυτή τη φάση είναι να είστε εκεί και να το ακούσετε, να μοιραστεί μαζί σας τις ανησυχίες και τους φόβους του.
Διαχωρίστε τι επιθυμείτε εσείς και ποια η δική του επιθυμία:
Όσο και αν συμπάσχετε μαζί του, δεν δίνετε εσείς εξετάσεις, εκείνο δίνει! Μην του πάρετε την προσοχή που έχει ανάγκη λέγοντας «δίνουμε εξετάσεις» για να εκφορτίζεται και τα δικά σας άγχη. Προσπαθήστε να βρείτε τρόπους όταν σας κοιτά στα μάτια να βλέπει ανθρώπους που η ευτυχία τους δεν εξαρτάται από την απόδοση του.
Εμπιστευτείτε το ρόλο σας:
Δεν χρειάζεται να έχετε ειδικές γνώσεις παιδοψυχολογίας ούτε να έχετε “καταπιεί” εγχειρίδια τεχνικών διαχείρισης άγχους. Η κοινή λογική και το γονεϊκό σας ένστικτο καμιά φορά είναι ο καλύτερος σύμβουλος αρκεί να στοχεύετε στις προτεραιότητες που θέτει ο ίδιος ο έφηβος σας μέσα από τις επιλογές του.
Επιστρατεύστε την ενσυναίσθηση σας:
Αυτό σημαίνει πως έχετε να θυμηθείτε τη συμπεριφορά των δικών σας γονιών και να προσπαθήστε να μην επαναλάβετε τα στοιχεία της που σας φόρτιζαν. Ποια ήταν τα λόγια που σας μέτρησαν; Ποια κουβέντα τους σας ενθάρρυνε και ποια σας έκανε να αμφιβάλλετε για τις δυνατότητές μας;
Απεξαρτείστε εντελώς την αξία του παιδιού ως προσωπικότητα με την απόδοση των εξετάσεων:
Ένα διαγώνισμα είναι απλά ένα διαγώνισμα, ένα σύστημα έλεγχου των γνώσεων πάνω σε κάτι συγκεκριμένο και τίποτε άλλο δεν λέει για την ζωή τους. Το παιδί σας εξάλλου είναι κάτι πολύ περισσότερο από αυτό.
Αναζητήστε εναλλακτικές:
Καλό θα είναι να κάνετε μια συζήτηση όσον αφορά τις εναλλακτικές λύσεις σε περίπτωση αποτυχίας, πριν ακόμα αρχίσουν οι εξετάσεις. Να συζητήσετε πάνω σε ενδεχόμενα κα επιλογές του. Σημαντικό είναι να τονίσετε ρητά στο παιδί ότι οτιδήποτε και να συμβεί στις εξετάσεις αυτό δεν πρόκειται να επηρεάσει την εκτίμηση και την αγάπη σας για εκείνο. Εξηγείστε ότι η επιτυχία στις εξετάσεις δεν είναι μονόδρομος στη ζωή και ότι θα υπάρξουν μελλοντικά πολλές ευκαιρίες και ίσως και νέα ενδιαφέροντα!
Συμβουλέψτε ότι αφού δεν μπορεί να αποφύγει το άγχος τουλάχιστον ας το εκμεταλλευθεί:
Ας του εξηγήσετε ότι η επιθυμία για την επίτευξη ενός υψηλού στόχου πάντα συνοδεύεται από άγχος και είναι φυσιολογικό. Δώστε έμφαση στα θετικά και το τι μπορεί να πάρει από αυτή την εμπειρία.
Τονίστε στο παιδί ότι μπορεί να αποδώσει μια χαρά και σε συνθήκες άγχους:
Άλλωστε τα μεγαλύτερα ανθρώπινα επιτεύγματα έχουν πραγματοποιηθεί σε τέτοιες συνθήκες έντονου άγχους.
Μοιραστείτε τις δικές σας εμπειρίες:
Είναι χρησιμότερο για το παιδί. Έρχεστε συναισθηματικά πιο κοντά του, μπορεί να ταυτιστεί και δεν νιώθει έτσι «αβοήθητο» ή ότι έχει να αντιμετωπίσει κάτι εξωπραγματικό και ακατόρθωτο.
Σε περίπτωση που δυσκολεύεστε να διαχειριστείτε την κατάσταση μια επίσκεψη σε έναν ειδικό ψυχικής υγείας μπορεί να είναι βοηθητική τόσο για εσάς όσο και για το παιδί.
Βίκυ Παπαϊωάννου
