Ίσως δίνει κουράγιο ή τουλάχιστον μας παρηγορεί το γεγονός ότι η Καστοριά, όπως και άλλες πόλεις σε όλο το κόσμο πέρασαν χειρότερες πανδημίες στο παρελθόν. Η πιο πρόσφατη ήταν η λεγόμενη Ισπανική γρίπη που μεταξύ 1917 και 1919 εξολοθρεύσε πολλούς συμπολίτες μας, ανάμεσά τους τον κορυφαίο φωτογράφο Λεωνίδα Παπάζογλου. Θα ήθελα να αναφερθώ στις επιδημίες πανώλης, βουβωνικης ή πνευμονικής, που συγκλόνισαν την Ευρώπη από τον 14ο αιώνα και μετά.
του Ρωμύλου Μαντζούρα
Μια μικρή ιδέα ειδικά για τον 17ο αιώνα και ειδικά για τη Καστοριά μας δίνουν τα Αρχεία της “Γαληνότατης Δημοκρατίας” της Βενετίας . Κάθε υποψία επιδημίας και μεταδοτικής ασθένειας προκαλούσε συναγερμό στις αρχές της πόλης που σαν κέντρο εμπορίου δεχόταν αυτή και οι κτήσεις της εμπόρους από όλη την οικουμένη. Στη δική μας περίπτωση ήταν οι αρχές της Κέρκυρας που συνέτασαν αναφορές. Η Καστοριά λοιπόν, όπως και σήμερα ήταν εμπορικό κέντρο με διεθνείς επαφές. Μαθαίνουμε από τον Βαΐλο της Κέρκυρας τα εξής για την Καστοριά:
1611 Αυγούστου 10
…κατ ειδήσεις εκ Καστορίας ενέσκηψεν εκεί πανώλης. Και ως μας επληροφόρησεν ένας απεσταλμένος ημών, υπάρχει επιδημία και εις τα περίχωρα και εις άλλας πόλεις ολόγυρα. Και φαίνεται ότι διεδοθεί εκεί από την Κωνσταντινούπολιν. Άλλος επιβάτης επήγεν είς ένα μοναστήρι παρά την Καστορίαν, εδήλωσεν είς τον υγειονόμον Ν.Σκληρην ότι τον περασμένον μήνα απέθανον είς Καστορίαν περί τα 30 άτομα….
1621 Ιουλίου 31.
Ένας Εβραίος ονόματι Μεναχέμ Κοέν πρόξενος της εθνικότητας του ανέφερεν ότι, καθ α τω έγραψαν δύο Εβραίοι από την απέναντι ξηράν, προ 20 ημερών η επιδημία ελυμαίνετο την Καστορίαν…
εδώ ο καχύποπτος Βενετός αξιωματούχος στην έκθεση του προς τη Βενετία σχολιάζει τα παρακάτω:
Ημείς διστάζομεν να πιστεύσωμεν αυτήν την είδησιν διότι δεν έχομεν επιβεβαίωσιν και εξ άλλων πηγών. Και υποπτεύομεν μήπως την διέδιδαν επίτηδες οι Εβραίοι προς ίδιον συμφέρον των, διότι μετά τινας ημέρας γίνεται η Εμποροπανήγυρις της Ελασσώνος και εστείλαμεν έμπιστον εκεί ίνα μάθωμεν τα καθέκαστα…
Πολύ πιθανόν να υπήρχε άτυπος εμπορικός πόλεμος με όπλο την αρρώστια, μπορεί όμως να ήταν υποθέσεις, άλλωστε έχουμε παραδείγματα άμεσης εμπορικής συνεργασίας Χριστιανών και Εβραίων της Καστοριάς την περίοδο εκείνη πχ ο Χρήστος Δημητρίου με τους Γαβριλ του Μοσέ και τον Ισαάκ Μπενβενίστη που φορτώνουν εμπορεύματα στο Δυρράχιο.
Το σίγουρο είναι πως στην Ελασσόνα παρουσιάστηκαν κρούσματα πανώλης κατά τη διάρκεια του μεγάλου εμπορο πανηγυριού το 1620 σπέρνοντας πανικό και φυσικά την αρρώστια παντού τριγύρω….
Κοινή λοιπόν η μοίρα των ανθρώπων που εμπορεύονται και ταξιδεύουν ανά τους αιώνες. Κι αν τότε οι άνθρωποι θεωρούσαν τις επιδημίες Θεϊκή τιμωρία και τις αντιμετώπιζαν με νηστεία και αφαιμάξεις, εμείς είμαστε πιο τυχεροί γιατί ξέρουμε με τι έχουμε να κάνουμε και πως να το αντιμετωπίσουμε.
Τα στοιχεία είναι από το : Μνημεία Μακεδονικής Ιστορίας εκδόσεις της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών έργο μοναδικό του Κωνσταντίνου Μερτζου Βλάχου Ηπειρωτη που έζησε στα μέσα του 20ου αιώνα στη Βενετία, μελέτησε και μετεγραψε και κατηγοριοποιήσε τα σχετικά Αρχεία της Βενετίας από τα Λατινικά στα Ελληνικά.
Η φωτογραφία είναι η παλιότερη γνωστή απεικόνιση της Καστοριάς, χρονολογημένη στα μέσα του 18ου αιώνα. Σύμφωνα με τον ερευνητή Γεώργιο Γκολομπία προέρχεται από έντυπη εικόνα του Αγίου Νικολάου που δώρισαν οι Καστοριανοί της Βιέννης το 1750. Σώζεται μόνο η φωτογραφία της εικόνας στη Βιβλιοθήκη της Καστοριάς. Το τι απέγινε η εικόνα είναι ένα ακόμα Καστοριανού τύπου μυστήριο….
