Ο θησαυρισμός ή παρασυσσώρευση είναι μια διαταραχή κατά την οποία το άτομο βιώνει έντονο άγχος και δυσφορία στο να αποχωριστεί ή να πετάξει πράγματα που είτε δε χρειάζεται, είτε δεν έχει χώρο να τα κρατήσει
Πόσες φορές έχουμε σκεφτεί ότι δεν είναι ώρα να πετάξουμε κάτι, πως κάποια στιγμή θα μας χρειαστεί ή ακόμα περισσότερο μας ξυπνά μνήμες από εποχές παλιότερες, συναισθήματα, νοσταλγία. Πιστεύουμε πως αν χάσουμε ή πετάξουμε κάτι χάνεται και η μνήμη μαζί του…σαν να μη το ζήσαμε, σαν να μην ήμασταν παρόντες, σαν να χάνονται οι μαρτυρίες. Στο τέλος μπορεί να καταλήξουμε να μαζεύουμε ένα σωρό αντικείμενα, μικροπράγματα, χαρτάκια, αποκόμματα κ.α.
Ο θησαυρισμός ή παρασυσσώρευση είναι μια διαταραχή κατά την οποία το άτομο βιώνει έντονο άγχος και δυσφορία στο να αποχωριστεί ή να πετάξει πράγματα που είτε δε χρειάζεται, είτε δεν έχει χώρο να τα κρατήσει. Η πιθανότητα να πετάξει ή ακόμη και να ξεκαθαρίσει τα πράγματά του τον γεμίζει με άγχος, δυσφορία και φόβο. Αυτά τα έντονα αρνητικά συναισθήματα πυροδοτούνται συνήθως από την ελάχιστη ή μικρή πιθανότητα ότι κάποια στιγμή αυτά τα πράγματα θα του φανούν χρήσιμα ή θα είναι εκεί να του θυμίζουν καταστάσεις, πρόσωπα και στιγμές που έχει ζήσει.
Συνήθως τα πράγματα που μαζεύει ένα άτομο με θησαυρισμό είναι ήσσονος αξίας (όπως εισιτήρια, χαρτάκια από τσίχλες, παλιές εφημερίδες, κουτάκια από αναψυκτικά, κ.α.) Η συνεχόμενη συλλογή διαφόρων αντικειμένων, συχνά δημιουργεί και πρακτικά προβλήματα στο άτομο αλλά και όσους ζουν μαζί του. Δεν είναι σπάνιο το φαινόμενο, οι χώροι του σπιτιού να είναι κατειλημμένοι από μικροπράγματα σε στοίβες ή διασκορπισμένα σε διάφορα σημεία, με αποτέλεσμα την έλλειψη χώρου αλλά και την έλλειψη υγιεινής του.
Η διαταραχή του θησαυρισμού μπορεί να είναι ελαφράς μορφής έως και πολύ σοβαρή. Όταν περιορίζει την ποιότητα ζωής του ατόμου ή και των γύρω του τότε η λήψη βοήθειας από έναν ειδικό ψυχικής υγείας κρίνεται απαραίτητη.
Συμπτώματα
Τα συμπτώματα του θησαυρισμού περιλαμβάνουν: τη συλλογή αντικειμένων που δεν είναι απαραίτητα στο άτομο ή δεν υπάρχει διαθέσιμος χώρος γι’ αυτά. Τη μόνιμη δυσκολία αποχωρισμού ή απόρριψης των αντικειμένων, ακόμα και αυτών που είναι μικρής ή μηδενικής αξίας. Την έντονη ανάγκη του ατόμου να περισώσει τα αντικείμενα, καθώς και την έντονη δυσφορία στη σκέψη ότι θα τα πετάξει. Τη συλλογή πολλών αντικειμένων σε σημείο που δεν υπάρχει χώρος για χρήση στη καθημερινότητά. Τέλος η αναβλητική συμπεριφορά, η αναποφασιστικότητα, η ανάγκη για τελειότητα, οι αποφυγές αλλά και τα προβλήματα στην οργάνωση συνήθως είναι χαρακτηριστικά του ατόμου με θησαυρισμό.
Πίσω από τη συμπεριφορά του θησαυρισμού βρίσκονται σκέψεις σχετικές με τα αντικείμενα, τη σημασία τους, τη συναισθηματική αξία τους αλλά και τη μελλοντική χρησιμότητα τους. Σκέψεις σαν αυτές συνήθως μονοπωλούν το ενδιαφέρον ενός ατόμου με θησαυρισμό: «Κι αν το χρειαστώ τις επόμενες μέρες, κι εγώ το έχω πετάξει, τι θα κάνω;» «Θα το κρατήσω αυτό το σακουλάκι, γιατί μου θυμίζει τη μέρα που ο φίλος μου κι εγώ πήγαμε σ’ εκείνη τη συναυλία.» «Και μόνο στην ιδέα να πετάξω το εισιτήριο της εκδρομής, με κάνει να νιώθω ότι θα ξεχάσω πως περάσαμε.» «Μαζεύω, δεν ξέρεις ποτέ, πότε θα σου χρειαστούν.»
Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις ατόμων με θησαυρισμό που περισυλλέγουν ζώα συντροφιάς σε βαθμό που η φροντίδα των ζώων όχι μόνο δεν είναι η κατάλληλη αλλά μπορεί να αποβεί και επικίνδυνη για την υγεία αλλά και την επιβίωση τους. Σε αυτή τη περίπτωση το άτομο με θησαυρισμό από την έντονη ανάγκη του να περισώσει ή να μαζέψει τα ζώα συντροφιάς καταλήγει να μαζεύει υπερβολικό αριθμό ζώων σε σχέση με τον χώρο, την οικονομική του δυνατότητά αλλά και τη δυνατότητά του για παροχή φροντίδας προς αυτά με αποτέλεσμα να μην τηρούνται οι κανόνες υγιεινής στο χώρο του. Πράγμα που μπορεί να αποτελέσει κίνδυνο υγείας στο ίδιο το άτομο, στα ζώα συντροφιάς αλλά και τους γύρω του. Σε περιπτώσεις όπου απειλείται η υγεία και η ασφάλεια του ατόμου ή/ και των συνανθρώπων του, η αναζήτηση βοήθειας σε διάφορα επίπεδα (υγειονομικό, αστυνομία, πυροσβεστική, πρόνοια, φιλοζωικές οργανώσεις) κρίνεται απαραίτητη.
Θησαυρισμός πληροφοριών και ψηφιακών δεδομένων ή μαζεύοντας κι ας είναι και data
Παράλληλα στην εποχή της ψηφιακής ζωής μας, παράγουμε αρχεία, κατεβάζουμε έγγραφα, αποθηκεύουμε φωτογραφίες, ταινίες, σελιδοδείκτες και άλλα. Ουσιαστικά «καταναλώνουμε» και συγκεντρώνουμε πακτωλό πληροφοριών. Πόσες φορές η επιφάνεια εργασίας ενός υπολογιστή δημιουργεί ένα μικρό χάος στο χρήστη, γεμάτη με έγγραφα, φακέλους, συμπιεσμένα αρχεία, εικόνες, παρουσιάσεις, βίντεο.
Πόσες καρτέλες ανοιχτές σε κινητό, υπολογιστή, tablet ώστε να μη χαθούν σημαντικοί σύνδεσμοι που προορίζονται ίσως για μελλοντική χρήση και συγχρόνως ορίζονται ως μεγάλης σημασίας.
Εισερχόμενα μηνύματα στο ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, ένα σωρό απεσταλμένα και άλλα τόσα στον κάδο. Χωρίς οργάνωση, χωρίς εκκαθάριση πάντα με τη σκέψη μη χαθούν σημαντικές πληροφορίες, είτε επαγγελματικές είτε προσωπικές.
Συχνά η ίδια συμπεριφορά θησαυρισμού που ακολουθούμε στη φυσική μας παρουσία αποτελεί οδηγό για τη ψηφιακή μας συμπεριφορά. Στην περίπτωση της συλλογής ψηφιακών πληροφοριών και δεδομένων η δυσκολία εύρεσης αποθηκευτικού χώρου δεν υφίσταται. Υπάρχουν πολλές δυνατότητες αποθήκευσης όπως οι εξωτερικοί δίσκοι αποθήκευσης αλλά και τα ψηφιακά σύννεφα (clouds). Αυτή όμως η αίσθηση απεριόριστου χώρου αποθήκευσης, μπορεί να κάνει την αναγνώριση της συμπεριφοράς του θησαυρισμού αρκετά πιο δύσκολη αλλά ταυτόχρονα πιο αισθητή.
Όταν η συλλογή δεδομένων είναι άκριτη, συνεχόμενη και χωρίς οργάνωση συναισθήματα όπως άγχος, δυσφορία ή ακόμη και εκνευρισμός κάνουν την παρουσία τους αισθητή. Καθώς οι πληροφορίες και τα δεδομένα είναι τόσα πολλά που το άτομο δεν ξέρει πως να τα καταχωρίσει, αξιολογήσει και κυρίως να ξεκαθαρίσει ποια δεν του χρειάζονται με αποτέλεσμα είτε να αποφεύγει να κάνει το οτιδήποτε, είτε να χάνει τις πληροφορίες (π.χ. έγγραφα) που είναι σημαντικές, είτε να γεμίσει το φυσικό του χώρο με εξωτερικές συσκευές αποθήκευσης δεδομένων.
Συντηρώντας την εντύπωση ότι εάν χαθεί κάποια πληροφορία θα είναι πολύ σημαντικό πρόβλημα, η δυσφορία που προκαλείται από τη συσσώρευση πληροφοριών δε βρίσκει διέξοδο στην μόνιμη διαγραφή. Έτσι το άτομο εγκλωβίζεται ανάμεσα σε μια επιφάνεια εργασίας με εκατοντάδες συντομεύσεις (άγχος, δυσφορία) ή σ’ ένα κάδο ανακύκλωσης με τεράστιο αριθμό αρχείων, όπου το κουμπί μόνιμης διαγραφής μοιάζει με καταστροφή (φόβος, απειλή). Ο ψηφιακός θησαυρισμός είναι πολύ κοντά στο να αναγνωριστεί ως διαταραχή όπως ο φυσικός θησαυρισμός, ωστόσο ακόμα χρειάζονται μετρήσιμα δεδομένα σχετικά με το ποιες ακριβώς είναι οι ψυχολογικές του συνέπειες.
Κλείνοντας είναι σημαντικό να αναφερθεί πως είτε η συγκέντρωση και πρόσβαση στις πληροφορίες είναι απαραίτητη για επαγγελματικούς λόγους, είτε σχετίζεται άμεσα με προσωπικούς λόγους, η οργάνωση, η καταχώριση αλλά και η εκκαθάριση των συγκεντρωμένων πληροφοριών κρίνεται ζωτικής σημασίας, απαραίτητη να λαμβάνει χώρα συστηματικά (μία φορά την εβδομάδα). Η ίδια διαδικασία είναι ιδιαίτερα σημαντικό να ακολουθείται και στους φυσικούς χώρους (γραφείο, σπίτι, αυτοκίνητο).
Αλίκη Ελένη Πουλή / Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπεύτρια
