Η μουσική, η ζωγραφική, τα ποιήματα και οι εικόνες δεν είναι πολυτέλεια. Οι τέχνες δεν είναι κάτι περιττό ή για λίγους αλλά ένας τρόπος να εκφράζουμε τα συναισθήματα μας και να εξελίσσουμε το πνεύμα μας. Για την ακρίβεια, πρόκειται για έναν σπουδαίο δρόμο που οδηγεί στην πληρότητα και μας χαρίζει στιγμές απόλυτης ευτυχίας.
Ο Φίλιπ Πούλμαν μάλιστα, ο Βρετανός συγγραφέας της «Τριλογίας του Κόσμου» – το «Αστέρι του Βορρά», ένας διανοητής με πολλά βραβεία στο βιογραφικό του, επισημαίνει την επίδραση που έχουν οι τέχνες στη ζωή των παιδιών σε ένα σπουδαίο κείμενο:
«Τα παιδιά χρειάζονται τέχνη και ιστορίες και ποιήματα και μουσική όσο χρειάζονται αγάπη και φαγητό και καθαρό αέρα και παιχνίδι.
Αν δεν δώσεις σε ένα παιδί φαγητό, η ζημιά θα φανεί γρήγορα. Αν δεν δώσεις σε ένα παιδί καθαρό αέρα και παιχνίδι, η ζημιά θα φανεί και πάλι, αλλά όχι τόσο γρήγορα. Αν δεν δώσεις σε ένα παιδί αγάπη, η ζημιά θα αργήσει μερικά χρόνια να φανεί, αλλά θα είναι μόνιμη.
Αλλά αν δεν δώσεις σε ένα παιδί τέχνη και ιστορίες και ποιήματα και μουσική, η ζημιά που τους προκαλείς δεν φαίνεται, αλλά είναι εκεί. Τα σώματα τους θα είναι υγιή, θα τρέχουν, θα πηδούν, θα κολυμπούν, θα τρώνε με όρεξη, θα κάνουν φασαρία όπως όλα τα παιδιά, αλλά κάτι θα λείπει.
Είναι αλήθεια ότι μερικοί άνθρωποι μεγαλώνουν χωρίς να έρχονται σε επαφή με κάποιου είδους τέχνη και είναι ευχαριστημένοι με την όμορφη και πολύτιμη ζωή τους. Δεν έχουν βιβλία στο σπίτι τους, δεν ενδιαφέρονται για τις εικόνες, δεν βρίσκουν νόημα στην μουσική και δεν τους πειράζει. Ξέρω τέτοιους ανθρώπους. Είναι καλοί γείτονες και χρήσιμοι πολίτες.
Υπάρχουν όμως και κάποιοι άλλοι άνθρωποι που, σε κάποιο στάδιο της παιδικής, νεανικής ή ενήλικης ζωής τους, έρχονται αντιμέτωποι με κάτι που δεν ονειρεύτηκαν ποτέ, κάτι τόσο ξένο και ανεξερεύνητο σαν την σκοτεινή πλευρά της σελήνης.
Ξαφνικά ακούν στο ραδιόφωνο κάποιον να διαβάζει ένα ποίημα, ή περνούν έξω από ένα ανοιχτό παράθυρο απ’ όπου ακούγεται ένα πιάνο, ή βλέπουν έναν πίνακα ζωγραφικής και κάτι τους ταράζει τόσο έντονα που αισθάνονται ζαλάδα. Κανείς δεν τους είχε προετοιμάσει γι’ αυτό. Συνειδητοποιούν πως νιώθουν μια ανεξήγητη «πείνα» που δεν ήξεραν ότι υπάρχει. Μια «πείνα» τόσο γλυκιά και απολαυστική που τους πονά. Κλαίνε σχεδόν και θέλουν απεγνωσμένα να πλησιάσουν το ραδιόφωνο ή κοντοστέκονται έξω από το παράθυρο ή δεν μπορούν να πάρουν τα μάτια τους από τον πίνακα γιατί τον χρειαζόντουσαν όπως ο πεινασμένος χρειάζεται τροφή. Απλά δεν το ήξεραν.
Έτσι είναι και για ένα παιδί που χρειάζεται μουσική ή εικόνες ή ποίηση και τα συναντάει τυχαία. Αν δεν υπήρχε η εν λόγω ευκαιρία, ίσως να μην το γνώριζε ποτέ, και θα μπορούσε να περάσει όλη του τη ζωή σε μία κατάσταση πολιτιστικής λιμοκτονίας χωρίς να το γνωρίζει.
Οι επιπτώσεις της πολιτιστικής λιμοκτονίας δεν είναι δραματικές και άμεσες. Δεν είναι τόσο εύκολα ορατές. Και, όπως λέω, μερικοί άνθρωποι, καλοί άνθρωποι, καλόκαρδοι φίλοι και χρήσιμοι πολίτες, απλά δεν το βιώνουν ποτέ. Και είναι απολύτως πλήρεις χωρίς αυτό. Αν όλα τα βιβλία και όλη η μουσική και όλοι οι πίνακες του κόσμου ήταν να εξαφανιστούν εν μία νυκτί, δε θα ένιωθαν άσχημα. Ούτε καν θα το παρατηρούσαν.
Αλλά αυτή η λαχτάρα υπάρχει σε πολλά παιδιά, και συχνά δεν ικανοποιείται ποτέ, διότι δεν έχει αφυπνισθεί ποτέ. Πολλά παιδιά σε όλο τον κόσμο πεινάνε για κάτι που τροφοδοτεί και θρέφει την ψυχή τους.
Εμείς λέμε, ορθώς, ότι κάθε παιδί έχει δικαίωμα σε τροφή και στέγη, παιδεία, ιατρική περίθαλψη, και ούτω καθεξής. Πρέπει να καταλάβουμε ότι κάθε παιδί έχει δικαίωμα στην εμπειρία του πολιτισμού. Πρέπει να καταλάβουμε καλά, ότι χωρίς ιστορίες και ποιήματα και εικόνες και μουσική, τα παιδιά θα πεινάσουν.»
astridlindgrenmemorialaward.wordpress.com
