Ειλικρίνεια και κακία. Δυο εκ διαμέτρου διαφορετικές έννοιες, που συχνά πυκνά ωστόσο μπλέκονται μεταξύ τους, θολώνοντας τα ασαφή όρια στον χαρακτήρα των ανθρώπων. Άλλωστε δεν είναι λίγοι εκείνοι που με την πρόφαση της απόλυτης ειλικρίνειας εκσφενδονίζουν κακίες προς πάσα κατεύθυνση. Συνήθως οι καμουφλαρισμένες προτάσεις τους ξεκινάνε με την πλέον χαρακτηριστική έκφραση «εγώ έχω σκοπό να λέω μόνο την αλήθεια, ακόμη κι αν αυτό σε πληγώνει». Μάλιστα δεν είναι λίγες φορές που οι δηλώσεις τους συνοδεύονται από υπερηφάνεια για την ντομπροσύνη τους. Υπάρχουν, όμως, όρια μεταξύ ωμής ειλικρίνειας και κακίας;
Σαφώς και υπάρχουν, αφού το χάσμα μεταξύ τους είναι τεράστιο. Η ειλικρίνεια αποτελεί ένα από τα σπουδαιότερα στοιχεία της προσωπικότητας ενός ανθρώπου. Η επιδίωξη και έκφραση της αλήθειας αποδεικνύει εντιμότητα, ακεραιότητα και θάρρος. Θάρρος γιατί σε έναν κόσμο που η ωραιοποίηση και το ψέμα είναι οι εύκολοι δρόμοι, οι ειλικρινείς θα επιλέξουν την ανηφόρα αναζήτησης της αλήθειας. Ίσως κατά βάθος όλοι μας να γοητευόμαστε από εκείνους που έχουν τα κότσια να εκφράσουν φωναχτά όλες τις ενδόμυχες σκέψεις τους, χωρίς φίλτρα και προσωπεία. Στο κάτω κάτω της γραφής, η ειλικρίνεια κουβαλάει και μια μορφή ελευθερίας.
Ο Κομφούκιος, ωστόσο, συνιστούσε «ειλικρίνεια με περίσκεψη». Καλό είναι να είσαι ευθύς, όμως η αλήθεια πρέπει να λέγεται προσεκτικά, με σεβασμό και ευαισθησία. Με μέτρο όλα στη ζωή, το ίδιο και η ειλικρίνεια. Δεν μπορεί λόγου χάρη να γίνεται καραμέλα στα χείλη ενός πικρόχολου ανθρώπου που θέλει συνεχώς να προσβάλλει και να πληγώνει. Όχι, δεν μπορεί να είναι πρόφαση αναίδειας και κακίας. Εκεί βαδίζουμε, στα όρια της κακεντρέχειας.
Τις περισσότερες φορές οι κακοήθεις αλήθειες τέτοιου τύπου δεν έχουν καν ζητηθεί ως άποψη. Αντίθετα, τα αρνητικά σχόλια θα εκσφενδονιστούν σε ανύποπτο χρόνο, τυλιγμένα σε συσκευασία νουθεσίας και ανωτερότητας. Και φυσικά, αν ο αποδέκτης τους τολμήσει να προσβληθεί, θα λάβει κάποια απάντηση περί σκληρής αλήθειας κι απόλυτης ειλικρίνειας. Επίσης αξιοπερίεργο είναι το γεγονός ότι ενώ οι «απόλυτα ειλικρινείς» άνθρωποι έχουν το δικαίωμα τοποθέτησης πάνω σε οποιοδήποτε πιθανό θέμα -ακόμα κι αν οι γνώσεις τους σ’ αυτό είναι από ελλιπείς έως μηδαμινές- ο περίγυρός τους θα πρέπει να παραμένει σιωπηλός και να συμφωνεί, χωρίς να εκφράσει αντίθετη άποψη. Δεν είναι τυχαίο, άλλωστε, που προσπαθούν να αποφύγουν την εποικοδομητική κριτική με κάθε κόστος, καθώς θεωρούν ότι υποβιβάζει την προσωπικότητά τους.
Εκεί που πραγματικά θα έπρεπε να διαχωρίζεται η ειλικρίνεια από την ωμότητα είναι τα κίνητρά τους. Στην πρώτη περίπτωση, εκεί που η ειλικρίνεια λειτουργεί ως αρετή, ο χαρακτήρας της είναι διδακτικός και βοηθητικός. Με άλλα λόγια, η άσκηση εποικοδομητικής κριτικής αποσκοπεί στη βελτίωση του αποδέκτη της. Από την άλλη πλευρά, η βαπτισμένη «σκληρή αλήθεια» ενός κακεντρεχούς ατόμου έχει στόχο να πληγώσει και να μειώσει. Η μάσκα της ντομπροσύνης προσφέρει μόνο αδιαφορία για τα συναισθήματα του άλλου και κανένα σημείο χρηστικότητας και προσωπικής εξέλιξης.
Το σίγουρο είναι ένα: Για να γίνουν ακόμη πιο ευδιάκριτα τα όρια μεταξύ κακίας και ειλικρίνειας θα πρέπει πρώτα απ’ όλα ο καθένας μας να μπαίνει στη θέση του άλλου πριν εκφράσει οποιαδήποτε άποψη που ενδεχομένως τον πληγώσει. Είναι σημαντικό να μην υποτιμάμε την προσωπικότητα και τα συναισθήματά του, ώστε να μην επιδρούμε τελείως αρνητικά στην ψυχολογία του. Ειλικρίνεια με περίσκεψη πάνω απ’ όλα.
pillowfights
